طبقه‌بندی بازارهای مالی

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

انواع بازار

در مقالات گذشته در مورد لزوم سرمایه‌گذاری برای رسیدن به موفقیت مالی صحبت کردیم. گفتیم که برای رقم زدن زندگی بهتر و دستیابی به موفقیت باید سرمایه‌گذاری صحیح را یاد بگیریم و از هر پس‌اندازی، چه کم و چه زیاد، با نگاه سرمایه‌گذاری استفاده کنیم.
در مورد معجزه سرمایه‌گذاری دیدیم که با صبر و پشتکار و دستیابی به سودهای اندک سالانه، ماهانه و روزانه می‌توانیم به راحتی به خواسته‌ها و ثروت دلخواه خود برسیم.
اما سوالی که ممکن است برای شما هم به‌وجود بیاید این است که “چگونه می توانیم به این سودها برسیم؟” یا “برای کسب بیشترین سود ممکن، کجا باید سرمایه‌گذاری کنیم؟”
برای پاسخ دادن به این سوال‌ها بهتر است ابتدا با انواع بازار هایی که می‌توان در آن‌ها سرمایه‌گذاری کرد آشنا شویم.

تعریف بازار و انواع بازار های سرمایه‌گذاری

بازارها از تنوع بسیاری برخوردارند. در تعاریف اولیه، بازار را به عنوان یک مکان فیزیکى اطلاق می‌کردند که خریداران و فروشندگان براى مبادله کالا و خدمات در آن جمع مى‌شدند. اما با گذشت زمان و با ظهور بازارهای غیر فیزیکی، تعاریف کمی متفاوت شدند. در واقع بازار مکانیزمی است که امکان معامله‌ی دارایی‌های فیزیکی و غیر فیزیکی (مالی) را به خریداران و فروشندگان می‌دهد.

بر این اساس در دنیای امروز به طور کلی بازارها را می‌توان به دو بخش بازارهای فیزیکی و بازارهای مالی تقسیم کرد.

بازار فیزیکی

همان‌طور که بیان شد بازارهای فیزیکی اولین بازارهای به‌وجود آمده در طول تاریخ هستند. همچنان که از نام آن‌ها نیز پیداست، در این بازارها اجناس، منابع و کالاهای فیزیکی و واقعی و قابل لمس مانند خانه، اتومبیل، طلا و … بین خریداران و فروشندگان معامله می‌شود.

بازار مالی

اما در عصر حاضر در مقابل بازارهای فیزیکی، بازارهای مالی (Financial Market) قرار می‌گیرند. بازارهای مالی به بازارهایی گفته می‌شود که اوراق ضمانت مثل سهام، اوراق قرضه، اوراق ضمانت برخی کالاها مثل فلزات گران‌بها (که اصطلاحا به کالاهای اقتصادی Commodity معروفند) و در کل انواع اوراق بهادار (اوراقی که با اسناد مشخص، دارای ارزش و بها باشند) در آن‌ها معامله می‌شوند. قیمت این اوراق نیز مانند دیگر بازارها از طریق عرضه و تقاضا مشخص می‌شود.

لازم به ذکر است که بازارهای مالی به لحاظ سررسید به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

• بازار پول (Money Market)
• بازار سرمایه (Capital Market)

بازارهای مالی در چند دهه اخیر رشد قابل توجهی داشته و به طور مستمر در حال تکامل و افزایش ثروت و نقدینگی در جهان هستند. این بازارها، افراد را قادر به ایجاد تنوع در سرمایه‌گذاری‌هایشان می‌کنند. ایجاد تنوع در سبد دارایی منجر به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری می‌شود. در واقع ریسک به این علت کاهش می‌یابد که زیان حاصل از بعضی سرمایی‌گذاری‌ها می‌تواند توسط منافع ناشی از سایر سرمایه‌گذاری‌ها جبران شود. از دیگر خدمات بازارهای مالی نیز می‌‌توان به تعیین صحیح قیمت وجوه و سرمایه از طریق مکانیزم عرضه و تقاضا، انتشار و تحلیل اطلاعات، و تسهیل مبادلات اشاره کرد.

طبقه‌بندی بازارهای مالی

۱. طبقه‌بندی بر اساس نوع دارایی:

الف) بازار سهام: در این بازار، سهام شرکت‌ها که نشانگر میزان مالکیت دارنده سهام در آن شرکت است، معامله می‌شود.

ب) بازار اوراق بدهی: بازاری است که در آن ابزارهای با درآمد ثابت (اوراق قرضه، مشارکت، خزانه و …) معامله می‌شوند.

ج) بازار ابزارهای مشتقه: بازاری است برای معاملات ابزارهای مبتنی بر دارائی‌های مالی یا فیزیکی. که از آن جمله می‌توان به اختیار معامله و قراردادهای آتی اشاره کرد.

۲. طبقه‌بندی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار:

الف) بازار دست اول (اولیه) : شرکت‌ها، مؤسسات و بنگاه‌های اقتصادی برای تأمین منابع مالی خود به مبالغ هنگفتی نیاز دارند. این شرکت‌ها اغلب، منابع مورد نیاز خود را در مقابل واگذاری اوراق بهادار به‌دست می‌آورند. در این حالت از واگذاری و تأمین اعتبار، اوراق بهادار برای نخستین بار منتشر می‌شوند. بر این اساس فروشنده اوراق بهادار در واقع همان ناشر اوراق بهادار است که این اوراق را در بازار اولیه (برای اولین بار) به فروش می‌رساند.

ب) بازار دست دوم (ثانویه) : پس از عرضه اوراق بهادار در بازار اولیه و به جهت مبادله بدون محدودیت اوراق بین سرمایه‌گذاران، بازار دست دوم ایجاد می‌شود. این بازار امکان مبادله‌ی اوراق بین خریداران و فروشندگان دیگر را به‌وجود آورده و قدرت نقدشوندگی آن را می‌افزاید. علاوه بر این افراد می‌توانند تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را تغییر داده، نسبت به فروش اوراق بهادار خریداری شده، یا خرید اوراق بهادار دیگر، در این بازار اقدام نمایند. تعداد معاملات در بازار ثانویه برخلاف بازار اولیه نامحدود است. بازار ثانویه در واقع امکان دست به دست شدن اوراقی که در بازار اولیه خریده شده بودند را بین افراد مختلف ایجاد می‌کند.

۳. طبقه‌بندی بر اساس سررسید تعهدات مالی:

الف) بازار پول: بازاری برای مبادله پول و دیگر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک پول (مثل چک یا سپرده بانکی و …) می‌باشد، که سر رسید کمتر از یک سال دارند.

ب) بازار سرمایه: بر پایه طبقه‌بندی بازارهای مالی با نگرش به سررسید دارایی‌ها، بازار سرمایه به بازار داد و ستد ابزارهای مالی با سر رسید بیشتر از یک سال و دارایی‌های بدون سر رسید گفته می‌شود. (مثل سهام، اوراق خزانه، اوراق مشارکت و …) بازار طبقه‌بندی بازارهای مالی سرمایه نسبت به بازار پول بسیار گسترده‌تر بوده و از تنوع ابزاری بیشتری برخوردار است.

در این مقاله و مقالات بعدی قصد داریم انواع بازار های فیزیکی و بازارهای مالی شامل:

بازار املاک و مستغلات

بازار سکه و بازار طلا

بازار پول (مثل بانک)

بازار سرمایه (مثل بورس و اوراق‌ بهادار)

بازار ارز (فارکس – ارزهای دیجیتال)

را معرفی کنیم تا شما عزیزان با آشنایی بیشتر با این مباحث بتوانید در بازار مورد علاقه خود سرمایه‌گذاری کنید. (در این مقاله با بازار پول آشنا خواهید شد و برای آشنایی با سایر بازارها کافی‌است سایر مقالات مرتبط در سایت را دنبال کنید.)

بازار پول (بانک)

همان‌طور که قبل‌تر هم اشاره شد، بازار پول بازاری است برای داد و ستد پول، و سایر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک به پول، که سر رسید کمتر از یک‌ سال دارند. همچنین می‌توان از بازار پول به عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه مدت با ویژگی اندک بودن ریسک عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی زیاد نام برد. تمرکز اصلی فعالیت این بازار در بهره‌مندی از ابزارهایی است که به اشخاص و بنگاه‌های تجاری این امکان را می‌دهد که به سرعت، نقدینگی خود را به میزان مطلوب از این بازار خارج نمایند.

مهمترین وظیفه‌ی بازار پول، ایجاد تسهیلات برای واحدهای اقتصادی به منظور اصلاح وضع نقدینگی آن‌هاست. همه واحدهای اقتصادی (شرکت‌ها، واحدهای دولتی، نهادهای مالی و حتی یک خانوار) با مسئله تعدیل نقدینگی روبرو هستند. اگر وجه نقدی که باید بپردازند بیش از وجه نقد دریافتی‌شان باشد، برای وام گرفتن به بازار پول مراجعه می‌کنند. همچنین اگر مازاد نقدینگی داشته باشند و حاضر به درگیرکردن و سرمایه‌گذاری در دراز مدت نباشند، این نقدینگی اضافی را به بازار پول (بانک) می‌سپارند. ریسک اندک عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی زیاد از ویژگی‌های این بازار است. دلیل عمده نیاز واحدهای اقتصادی به بازار پول، تامین نقدینگی و عدم همزمانی دریافت پول و انجام مخارج است.

بازار پول یک بازار سازمان یافته نیست. به عبارت دیگر محل جغرافیایی خاصی برای بازار پول در نظر گرفته نمی‌شود و به طور کلی بانک‌ها، موسسات اعتباری غیر بانکی و سایر مکان‌هایی که داد و ستد ابزارهای مالی بازار پول در آن انجام می‌شود، تشکیل‌دهنده بازار پول هستند.

بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

نقش بانک‌‌ها در بازار پول

اما بانک‌ها از مهمترین ابزار بازار پول و معمولا گزینه اول بیشتر مردم برای حفظ پول و پس‌انداز هستند. در بیشتر کشورهای دنیا نیز سرمایه‌گذاری در بانک کمترین ریسک و در عین حال کمترین بازدهی را دارد. حتی در بعضی کشورها مانند سوییس، دانمارک، ژاپن و … نرخ سود بانکی منفی نیز هست! (به این معنا که هزینه‌های نگهداری سرمایه توسط بانک، می‌بایست توسط سپرده‌گذار پرداخت شود.)

اما در کشور ما اوضاع کمی متفاوت است! در حال حاضر و در بهار سال ۹۹ نرخ سود بانکی برای سپرده‌های یک‌ساله حدود ۱۵% اعلام شده است. میزان سود سپرده‌های بانکی توسط شورای پول و اعتبار و زیر نظر بانک مرکزی تعیین می‌شود. اما در واقعیت بانک‌ها برای این که بتوانند در جذب سرمایه رقابت کنند سودهایی تا حدود ۱۹ درصد نیز برای سپرده‌گذاران در نظر می‌گیرند. از مزایای سرمایه‌گذاری در بانک، ریسک پایین‌تر و تضمین سود سالیانه سپرده، توسط بانک مرکزی است. البته در سال‌های اخیر و در مقایسه با روند تورمی، سرمایه‌گذاری در بانک عملا بازدهی منفی (نسبت به تورم) داشته است.

توجه داشته باشید که سود پرداختی بانک‌ها باید از طریق فعالیت‌های صحیح اقتصادی و عمرانی تامین شود، نه از طریق جذب سپرده‌های بیشتر و اعطای وام ها! از نظر اقتصادی افزایش نرخ بهره بانک‌ها بیانگر ضعف سیستم اقتصادی و تلاش بانک‌ها برای جذب سپرده گذاران بیشتر در جهت کنترل تورم است!

از آنجایی که می‌دانیم شما مستحق بهترین‌ها هستید و به همین طبقه‌بندی بازارهای مالی دلیل نیز درحال مطالعه و یادگیری می‌باشید، ما معتقدیم برای رشد و استقلال مالی، افراد باید در فضاهای پویا سرمایه‌گذاری کنند و به هیچ عنوان توصیه‌ای برای سرمایه‌گذاری در بانک نداریم. مگر برای استفاده از تراکنش‌های مالی به عنوان واسطی برای سایر بازارهایی که جهت سرمایه‌گذاری مد نظر شماست.

چکیده مطلب:

مطالعه و کسب دانش مناسب، در حوزه سرمایه‌گذاری و شناخت انواع بازار های موجود، از ضروریات رسیدن به استقلال و موفقیت مالی است. از اینرو در این مقاله به صورت کلی با انواع بازار های سرمایه‌گذاری (بازارهای فیزیکی و بازارهای مالی) طبقه‌بندی بازارهای مالی و طبقه بندی آن‌ها آشنا شدیم. برای مطالعه بیشتر در مورد بازارهای سرمایه‌گذاری مقالات زیر پیشنهاد می‌شود:

MIT & Financial

بازارهای مالی بر پايه معیارهای متفاوتی از جمله نوع دارایی مالی، سررسید تعهدات مالی، و اولیه یا ثانویه بودن عرضه اوراق بهادار قابل طبقه‌بندی هستند:

طبقه‌بندي بر اساس نوع دارايي

طبقه‌بندي بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار

طبقه بندي بر اساس سررسيد تعهدات مالي

بر اساس نوع دارايي، مي‌توان بازار اوراق بهادار را به دسته‌هاي زير تقسيم‌بندي كرد:

الف – بازار سهام: در این بازار، سهام شرکت‌ها که نشانگر مالکیت دارنده آن در شرکت است، دادوستد می‌شود.

ب – بازار اوراق بدهی: بازاری است که در آن ابزارهای با درآمد ثابت(اوراق قرضه) دادوستد می‌شوند.

ج- بازار ابزارهاي مشتق : بازاري است براي معاملات ابزارهايي مبتني بر دارايي‌هاي مالي يا فيزيكي كه از آن جمله مي توان به اختيار معامله و قرارداد آتي اشاره كرد.

طبقه بندي بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار

الف – بازار دست اول (اولیه): شرکت‌ها، مؤسسات و بنگاه‌های اقتصادی برای تأمین منابع مالی مورد نیاز خود به مبالغ هنگفتی نیاز دارند كه اغلب این منابع را در مقابل واگذاری اوراق بهادار خود، به‌دست می‌آورند. واگذاری اوراق بهادار و تأمین اعتبار برای اولین بار در بازار دست اول انجام می‌شود. به عبارت دیگر در بازار دست اول، اوراق بهادار برای نخستین بار منتشر می‌شوند. براین اساس فروشنده اوراق بهادار در واقع همان ناشر اوراق بهادار است.

ب – بازار دست دوم (ثانویه): پس از عرضه اوراق بهادار در بازار اولیه و به منظور آن‌که این اوراق بتوانند مورد دادوستد قرار گیرند، به بازار دیگری نیاز است که به آن بازار ثانویه اوراق بهادار گفته می‌شود. در این بازار، اوراق قابلیت دادوستد پيدا مي‌كنند.

وجود بازار دست طبقه‌بندی بازارهای مالی دوم، صرفاً به این دلیل است که قابلیت نقدشوندگي اوراق بهادار منتشر شده در بازار دست اول را افزایش ‌دهد، ضمن این‌که شرایطی فراهم می‌آورد که قرض‌دهندگان و قرض‌گیرندگان در صورت لزوم به آسانی بتوانند تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را تغییر داده، به فروش اوراق بهادار خریداری شده یا خرید اوراق بهادار دیگر اقدام نمایند.

دادوستد در بازار دست دوم به دفعات نامحدود انجام می‌شود و بنابراین با جابجا شدن مالکیت ابزارهای مالی قابل دادوستد در آن بازار، قدرت نقدشوندگی زیادی ایجاد می‌شود. در این حالت، از نقد شدن پیش از سررسید بدهی واحدهای متقاضی سرمایه یا ناشران اوراق بهادار جلوگیری می‌شود و در نتیجه ضربه‌های کمبود نقدینگی تأثیر محدودتری بر واحدهای سرمایه‌گذار خواهد داشت.

طبقه بندي بر اساس بر اساس سررسید تعهدات مالی

بنا به تعریف، بازار پول بازاری برای دادوستد پول و دیگر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک پول است که سررسید کمتر از یک‌سال دارند. همچنین می‌توان از بازار پول به عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه مدت با ویژگی اندک بودن ریسک عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی زیاد نام برد. تمرکز فعالیت این بازار در استفاده از ابزارهایی است که به اشخاص و بنگاه‌های تجاری این امکان را می‌دهند که به سرعت نقدینگی خود را به میزان مطلوب در آورند

ب - بازار سرمایه

برپایه طبقه‌بندی بازار مالی با نگرش به سررسید دارایی‌ها، بازار سرمایه به بازار دادوستد ابزارهای مالی با سررسید بیشتر از یک سال و دارایی‌های بدون سررسید اطلاق می‌شود. این بخش از بازار مالی نقش مهمتری در گردآوری منابع پس‌اندازی و تأمین نیازهای سرمایه‌گذاری واحدهای تولیدی دارد. بازار سرمایه نسبت به بازار پول بسیار گسترده‌تر است و از تنوع ابزاری بیشتری برخوردار است.

-انواع بازارها (The types of Markets)

از ديدگاه مالي و سرمايه‌گذاري بازارها انواع متفاوتي دارند كه در اينجا به بررسي آنها مي‌پردازيم :

بازار مالي (Financial Market)

از بازار پول قرض كوتاه‌مدت ويا بدهي كوتاه‌مدت بدست ميايد. بازار براي شركتها و مؤسسات پولي تحت عنوان بدهي يا قرض تأمين مي‌نمايد تا آنكه آن قرض يا بدهي را ظرف مدت كمتر از يك سال به دهندة آن بازپس گردانند. بازار پول بازار بسيار وسيعي است . اين بازار شامل تمام بنكاههاؤ مؤسسات و بانكاهيي است كه براي نيازهاي كوتاه‌مدت شركتها و صنايع ، سرماية در حال كار يا سرماية‌جاري (Working capital) فراهم مي‌كنند. بازار پول داراي بازار اوليه (primary ,money market ) و نيز داراي بازار ثانويه يا دست دوم (secondary Market Money) است . در بسياري از كشورها بانكهاي تجاري نقش مهمي در بازار پول ايفا مي‌كنند. اغلب اوقات كشورهاي مختلف دنيا داراي بازار پول وسيع هستند وانواع اوراق بهادار با ريسك پائين در اين بازارها معامله ميشوند. اين اوراق بهادار بسرعت قابل تبديل به پول هستند. در كشورهاي پيشرفته صنعتي ممكن است روزانه ميلوينها و حتي ميلياردها دلار اوراق بهادار در بازارهاي پولي بزرگ و عمده خريد و فروش شوند. در امريكا، بازار اوراق بهادار از نظر حجم جابه‌جايي پول از بازار بورس نيويورك NYSC((New York stock change وسيع‌تر است .

در بازار پول افراد يا مؤسساتي كه اوراق بهادار در اختيار دارند ولي موعد پرداخت قيمت آنها از سوي مؤسسات مربوطه نرسيده‌است مي‌توانند اين اوراق را به قيمتي كمتر از قيمت طبقه‌بندی بازارهای مالی اسمي (principal) يا قيمت ثبت شده بر روي آن (Face value) بفروشند. در اين صورت خريدار اين اوراق مي تواند قيمت اصلي اين اوراق را در سررسيد آنها دريافت كند وبه مقداري كه اوراق بهادار را كمتر از قيمت واقعي ثبت شده بر روي آن‌ها خريداري نموده‌استفاده كند. در بازار پول ممكن است مشكلاتي براي معامله‌كنندگاه يا خريداران اوراق بهادار پيش بيايد مثلاً اگر نرخ بهره افزايش پيدا كند اين بدان معني است كه پول صرف شده براي خريد اوراق بهادار در حاليكه مي‌توانست سود بييشتري ببرد اكنون از طريق خريد اوراق بهادار در بازار پول سود كمتري بدست ميدهد. در اينگونه موارد معمولاً قيمت اوراق ببهادار كاهش ميابد. از اين فرصت پيش آمده افراد فعال در بازار پول مي‌توانند استفاده نموده وسرماية‌خود را در بازار پول بكار اندازند و اوراق بهاداري را كه قبلاً با قيمت بالا بدست مي‌آورند با قيمت پائين‌تر بخرند و به اين ترتيب بازار پول دچار ركود نميشود ولي كسانيكه قبلاً و پيش از كاهش قيمت اوراق بهادار آنها را خريده باشند، متحمل ريسك نرخ بهره (interest-rate risk) خواهند شد . بايد توجه داشت كه در بسياري از بازارهاي پولي اعتبار و جايگاه اوراق بهادار چنان است كه افزايش نرخ بهره در قيمت آنها آنها تقريباً قابل اغماض است .

بازار سرمايه (capital Market)

از بازار سرمايه براي شركتها و مؤسسات بدهي يا قرض بلندمدت ويا پولي كه بر اساس فروش سهم بدست ميايد، تهيه مي‌گردد پولي كه شركتها و مؤسسات مختلف از بازارها سرمايه تهيه مي‌كنند در مدتي بيش از يك سال مورد استفاده قرار ميگيرد.

بازار اوليه (primary Market)

بازاري را از ديدگاه مالي و سرمايه‌گذاري اوليه مي‌ناميم كه در آن شركتها و مؤسسات دولتي از طريق انتشار اوراق بهادار مختلف تنها يك دفعه پول بدست مياورند و از آن پول در جهت اهداف و مقاصد خود استفاده مي‌نمايند. پس از انتشار يك ‌سري از اوراق بهادار گوناگون در بازار اوليهؤ شركتها و مسسات دولتي تنها يك بار پول بدست مياورند به عبارت ديگر يك سهم يا تعدادي اوراق قرضه تنها يك دفعه براي سازمان انتشاردهنده آنها پول تأمين مي‌كنند. اين حادثه هم در بازار اوليه اتفاق مي‌افتد.

بازار ثانويه (secondary Market)

بازاري را از ديدگاه مالي و سرمايه‌گذاري ثانويه مي‌ناميم كه در آن اوراق بهاداري كه قبلاً در بازار اوليه منتشر شده‌اند بين افراد ومؤسسات خريد و فروش ميشوند ولي اين خريد و فروش براي شركتها يا مؤسسات انتشاردهندة آنها پولي را حاصل نمي‌كند و باعث تأمين دوباره سرمايه يا پول نمي‌گردد. اگر منفعتي در بازار ثانويه از طريق خريد و فروش اوراق بهادار بدست مي‌آيد آن منفعت نصيب خريد و فروش‌كنندگان مي‌گردد و شركت يا مؤسسة انتشار دهنده آن اوراق بهادار را منتفع نميسازد. لازم به يادآوري است كه اگرچه خريد وفروش اوراق بهادار در بازار ثانويه سبب ورود پول جديد به شركتها و مؤسسات انتشاردهندة‌آنها نيز مورد بررسي و طبقه‌بندی بازارهای مالی دسته‌بندي قرار ميدهند.

طبقه‌بندی بازارهای مالی

بازارهای مالی محلی برای داد و ستد دارایی های مالی (اوراق بهادار) و محلی برای ملاقات منابع مازاد مالی با افراد خواهان منابع مالی هستند به این صورت که هر فرد می‌تواند با سرمایه های خرد خود به شکوفایی اقتصاد کمک کند و بر روی بنگاه‌ها سرمایه‌گذاری داشته باشد. بازارهای مالی را می‌توان بر اساس دیدگاه‌های مختلف همچون سررسید سرمایه‌گذاری‌ها، محل داد و ستد، نوع مبادله، قانون‌مندی و مواردی از این دست تقسیم‌بندی کرد که در ادامه با این دسته‌بندی‌ها آشنا خواهیم شد.

طبقه‌بندی بازارهای مالی بر اساس سررسید

1.بازار پول: بازار پول یا Money Market بازاری است که اوراق بهادار با سررسیدهای کوتاه مدت معمولا کمتر از یکسال معامله می‌شوند. ابزارهای بازار پول معمولا به دلیل سررسید کوتاه‌تر، برای سرمایه گذاران دارای ریسک کمتری هستند. مهم‌ترین هدف تشکیل بازار پول تسهیل روند تامین مالی شرکت‌ها در کوتاه‌مدت است. نهادهای مالی فعال در بازار پول، بانک‌های تجاری و موسسات مالی و اعتباری هستند. از جمله ابزارهای بازار پول می‌توان به اسناد خزانه، اسناد تجاری و گواهی سپرده اشاره کرد.

2.بازار سرمایه: بازار سرمایه یا Capital Market بازاری است که اوراق بهادار با سررسیدهای بلندمدت بیشتر از یکسال معامله می‌شوند. مهم‌ترین هدف تشکیل بازار سرمایه تامین مالی بلندمدت شرکت‌ها است. ابزارهای بازار سرمایه معمولا نسبت به بازار پول دارای ریسک و بازدهی بیشتری هستند. از جمله ابزارهای بازار سرمایه می‌توان به اوراق قرضه بلندمدت و سهام عادی و ممتاز اشاره کرد.

طبقه‌بندی بازارهای مالی بر اساس زمان انتشار

1.بازار اولیه: بازار اولیه یا Primary Market بازاری است که اوراق بهادار توسط دولت یا شرکت‌های سهامی برای بار اول و توسط خود دولت یا شرکت به عنوان ناشر عرضه می‌شوند. عرضه این اوراق برای بار اول از طریق پذیره‌نویسی انجام می‌شود و مبلغ دریافت شده مستقیم به حساب شرکت ناشر واریز می‌شود. به‌طور خلاصه تامین مالی شرکت ها در بازار اولیه انجام می‌شود.

2.بازار ثانویه: بازار ثانویه یا Secondary Market بازاری است که در آن اوراق بهاداری که قبلا در بازار اولیه منتشر و عرضه شدند در حال معامله هستند و دیگر شرکت ناشر این اوراق نقشی در معاملات اوراق ندارد و معاملات بین سرمایه‌گذاران و دارندگان اوراق معامله ‌می‌شود.

طبقه‌بندی بازارهای مالی بر اساس حق مالی

1.بازار بدهی: بازار بدهی یا Dept Market ، در این بازار اوراق‌هایی معامله می‌شوند که ادعای طلب از ناشر را بیان می‌کنند مانند اوراق خزانه اسلامی

2.بازار مالکیت: بازار مالکیت یا Stock Market ، در این بازار ادعای مالکیت بر روی اوراق بهادار عنوان‌ می‌شود مانند سهام

طبقه‌بندی بازارهای مالی بر اساس پیوستگی معاملات

1.بازار فراخوانی (دوره‌ای): در بازارهای فراخوانی فقط در زمان‌های خاصی می‌توان داد و ستد انجام داد. معمولا در این نوع بازارها معاملات به صورت حضوری انجام می‌شود مانند بازارهای محله‌ای.

2.بازار پیوسته: در بازارهای پیوسته معاملات همه روزه و در هر زمانی انجام می‌شود مانند بازار بورس.

طبقه‌بندی بازارهای مالی بر اساس زمان واگذاری

1.بازار نقدی: بازار نقدی یا Spot Market در این بازار پرداخت پول و دریافت دارایی به طور همزمان انجام می‌شود.

2.بازار آتی: بازار آتی یا Future Market در این بازارها پرداخت پول و دریافت دارایی هر دو به زمان مشخصی در آینده موکول می‌شود.

طبقه‌بندی بازارهای مالی بر اساس قانون‌مندی و انضباط نظارتی

1.بازارهای رسمی (بورس اوراق بهادار): شرایط پذیرش شرکت‌ها در بازارهای رسمی مانند بورس اوراق بهادار نسبت به سایر بورس‌ها شرایط ویژه و سخت‌تری دارند. بازارهای رسمی معمولا از درجه شفافیت بالاتری برخوردار هستند. بازارهای رسمی دارای کارگزاران رسمی نیز می‌باشند که مجوز این کارگزاران از طرف خود سازمان بورس اوراق بهادار صادر می‌شود. بورس نیویورک به عنوان بزرگترین بورس سازمان یافته دنیا شناخته می‌شود.

2.بازارهای خارج از بورس (فرابورس): بازارهای خارج از بورس یا OTC (over the counter) بازارهایی هستند که در آن معاملات شرکت‌هایی که در بازار بورس پذیرش نشده‌اند انجام می‌شود. شرایط پذیرش شرکت‌ها در بازارهای خارج از بورس نسبت به بازارهای رسمی راحت‌تر است. معاملات در این بازارها توسط کارگزاران غیرعضو با کارمزدهای کمتر و از طریق کانال چانه‌زنی انجام می‌شود. البته ناگفته نماند که معاملات فرابورس در ایران از طریق کارگزاران رسمی و همانند معاملات بورس اوراق بهادار انجام می‌شود.

3.بازارهای سوم: این بازار زیرمجموعه‌ای از بازار خارج از بورس است و برای پاسخگویی به نیازهای آن دسته از موسسات بزرگ سرمایه‌گذاری به وجود آمده‌اند. کارمزد معاملات در این بازار به مراتب کمتر و حجم معاملات در این بازار بالا و به صورت عمده است.

4.بازارهای چهارم: این بازار زیرمجموعه‌ای از بازار سوم است به طوری که سازمان‌های بزرگ بدون دخالت کارگزار حجم بالایی از اوراق بهادار را مستقیما معامله می‌کنند.

کار های کلاسی دانشجویان اقتصاد

بازار مالی بازاری است که در آن افراد حقیقی و حقوقی می توانند به معامله اوراق ضمانت مالی، کالا و دیگر دارایی های مثلی (عوض دار) با هزینه مبادلاتی پایین، و در قیمت هایی که تابع عرضه و تقاضا هستند، بپردازند. اوراق ضمانت شامل سهام ، اوراق قرضه و کالاهایی (شامل فلزات گرانبها یا محصولات کشاورزی) می شوند .

دو نوع بازار عمومی (جایی که انواع زیادی از کالاها در آن معامله می شود) و بازار اختصاصی (جایی که تنها یک نوع کالا معامله می شود) وجود دارند. بازارها خریداران و فروشندگان علاقه مند زیادی شامل خانوارها، شرکت ها و آژانس های دولتی را در یک «مکان» جمع می طبقه‌بندی بازارهای مالی کند، لذا پیدا کردن همدیگر را برای آنها آسان می سازد. اقتصادی که اصولا برای اختصاص منابع بر معاملات میان خریداران و فروشندگان وابسته است، به عنوان اقتصاد بازاری شناخته می شود و این در مقابل اقتصاد دستوری یا ا قتصاد غیر بازاری مثل اقتصاد هدیه محور است .

با تقسیم کل سیستم اقتصاد یک کشور به دو بخش واقعی و مالی، بخش مالی را می‌توان به عنوان زیرمجموعه‌ای از نظام اقتصادی تعریف کرد که در آن وجوه، اعتبارات و سرمایه در چارچوب قوانین و مقررات مشخص از طرف پس‌انداز کنندگان و صاحبان پول و سرمایه به طرف متقاضیان، جریان می‌یابد.

بازارهای مالی نیز بازارهایی هستند که در آنها داراییهای مالی مبادله می شوند. داراییهای مالی داراییهایی مثل سهام و اوراق قرضه هستند که ارزش آنها به ارزش تولیدات وخدمات ارایه شده توسط شرکتهای منتشر کننده آنها وابسته طبقه‌بندی بازارهای مالی است. تفاوت داراییهای مالی با داراییهای واقعی در این است که داراییهای واقعی ماهیت فیزیکی دارند مانند اتومبیل، املاک و مستغلات، و وسایل منزل.

طبقه بندی بازارهای مالی

بازارهای مالی بر پایه معیارهای متفاوتی قابل طبقه‌بندی هستند:

طبقه‌بندی بر اساس نوع دارایی

طبقه‌بندی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار

طبقه بندی بر اساس سررسید تعهدات مالی

بر اساس نوع دارایی، می‌توان بازار اوراق بهادار را به دسته‌های زیر تقسیم‌بندی کرد:

الف- بازار سهام در این بازار، سهام شرکت‌ها که نشانگر مالکیت دارنده آن در شرکت است، دادوستد می‌شود.

ب - بازار اوراق بدهی بازاری است که در آن ابزارهای با درآمد ثابت(اوراق قرضه) دادوستد می‌شوند.

ج - بازار ابزارهای مشتق بازاری است برای معاملات ابزارهایی مبتنی بر دارایی‌های مالی یا فیزیکی که از آن جمله می توان به اختیار معامله و قرارداد آتی اشاره کرد.

طبقه بندی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار:

بازار دست اول (اولیه) شرکت‌ها، مؤسسات و بنگاه‌های اقتصادی برای تأمین منابع مالی مورد نیاز خود به مبالغ هنگفتی نیاز دارند که اغلب این منابع را در مقابل واگذاری اوراق بهادار خود، به‌دست می‌آورند. واگذاری اوراق بهادار و تأمین اعتبار برای اولین بار در بازار دست اول انجام می‌شود. به عبارت دیگر در بازار دست اول، اوراق بهادار برای نخستین بار منتشر می‌شوند. براین اساس فروشنده اوراق بهادار در واقع همان ناشر اوراق بهادار است.

بازار دست دوم (ثانویه) پس از عرضه اوراق بهادار در بازار اولیه و به منظور آن ‌که این اوراق بتوانند مورد دادوستد قرار گیرند، به بازار دیگری نیاز است که به آن بازار ثانویه اوراق بهادار گفته می‌شود. در این بازار، اوراق قابلیت دادوستد پیدا می‌کنند. وجود بازار دست دوم، صرفاً به این دلیل است که قابلیت نقدشوندگی اوراق بهادار منتشر شده در بازار دست اول را افزایش ‌دهد، ضمن این‌که شرایطی فراهم می‌آورد که قرض‌دهندگان و قرض‌گیرندگان در صورت لزوم به آسانی بتوانند تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را تغییر داده، به فروش اوراق بهادار خریداری شده یا خرید اوراق بهادار دیگر اقدام نمایند.

دادوستد در بازار دست دوم به دفعات نامحدود انجام می‌شود و بنابراین با جابجا شدن مالکیت ابزارهای مالی قابل دادوستد در آن بازار، قدرت نقدشوندگی زیادی ایجاد می‌شود. در این حالت، از نقد شدن پیش از سررسید بدهی واحدهای متقاضی سرمایه یا ناشران اوراق بهادار جلوگیری می‌شود و در نتیجه ضربه‌های کمبود نقدینگی تأثیر محدودتری بر واحدهای سرمایه‌گذار خواهد داشت.

طبقه بندی بر اساس سررسید تعهدات مالی:

الف ) بازار پول

بنا به تعریف، بازار پول بازاری برای دادوستد پول و دیگر دارایی‌های مالی جانشین نزدیک پول است که سررسید کمتر از یک‌سال دارند. همچنین می‌توان از بازار پول به عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه مدت با ویژگی اندک بودن ریسک عدم پرداخت، نقدشوندگی و ارزش اسمی زیاد نام برد. تمرکز فعالیت این بازار در استفاده از ابزارهایی است که به اشخاص و بنگاه‌های تجاری این امکان را می‌دهند که به سرعت نقدینگی خود را به میزان مطلوب درآورند.

ب ) بازار سرمایه

برپایه طبقه‌بندی بازار مالی با نگرش به سررسید دارایی‌ها، بازار سرمایه به بازار دادوستد ابزارهای مالی با سررسید بیشتر از یک سال و دارایی‌های بدون سررسید اطلاق می‌شود. این بخش از بازار مالی نقش مهمتری در گردآوری منابع پس‌اندازی و تأمین نیازهای سرمایه‌گذاری واحدهای تولیدی دارد. بازار سرمایه نسبت به بازار پول بسیار گسترده‌تر است و از تنوع ابزاری بیشتری برخوردار است.

مهمترین کارکرد بازارهای مالی شامل بازارهای پول، سرمایه و بیمه در اقتصاد ملی، تجهیز منابع پس اندازی و هدایت آن به سوی فعالیتهای مولد اقتصادی است، ضمن آنکه تعیین قیمت وجوه و سرمایه، انتشار و تحلیل اطلاعات و توزیع ریسک اقتصادی نیز اغلب در شمار کارکردهای این بازارهاست.

بازار اولیه و ثانویه چه تفاوتی دارد؟ / طبقه بندی بازارهای مالی را بشناسید + ویدیو

بر اساس تعریف دومنیک سالواتوره بازار مکان و یا موقعیتی است که در آن خریداران و فروشندگان، کالا، خدمات و منابع را خرید و فروش می‌کنند. برای هر کالا، خدمت یا منبع که قابلیت معامله داشته باشد، بازاری وجود دارد. در واقع یک بازار می‌تواند محل مادی و فیزیکی باشد یا یک موقعیتی برای انجام معامله باشد.

در یک نگاه کلی و از نقطه نظر نوع دارایی‌ها، بازارها به دو نوع بازار دارایی های فیزیکی (واقعی) و بازار دارایی‌های مالی تقسیم می‌شود. بازار دارایی‌های فیزیکی، بازاری است که در آن خریداران و فروشندگان به معامله دارایی‌هایی که ماهیت واقعی و فیزیکی دارند (مانند اتومبیل، املاک و مستغلات، و وسایل منزل) مبادرت می ورزند اما دارایی های مالی این گونه نیستند و اساساً برخی طبقه‌بندی بازارهای مالی از آن ها ماهیت فیزیکی خارجی نیز ندارند و در نهایت در قالب یک اوراق بهادار خلاصه می شوند. بازار مالی (Financial market) مهم‌ترین جزء نظام مالی است. بازارهای مالی بازارهایی هستند که در آنها دارایی های مالی مبادله می شوند. دارایی های مالی دارایی هایی همانند سهام و اوراق قرضه هستند که ارزش آنها به ارزش تولیدات و خدمات ارائه شده توسط شرکت های منتشر کننده آنها وابسته است. بازارهای مالی داری طبقه‌بندی‌هایی هستند که با مشاهده ویدیوی لینک شده می‌تواند نسبت به انواع و زیرمجموعه‌های آن اطلاعات بیشتری کسب کنید.