ارزیابی ریسک به روش HAZOP

شناسایی ریسک ها _ روش HAZOP

تکنیک مطالعه مخاطرات و عملیات و یا به عبارت ساده تر HAZOP حدود پنج دهه است که برای شناسایی مخاطرات بالقوه و مسائل عملیاتی ناشی از انحرافات طراحی در واحدهای قدیمی و جدید به کار گرفته می شود.
HAZOP عبارت است از “بکارگیری یک روش سیستماتیک به منظور شناسایی پتانسیل عملکرد نامناسب تجهیزات فرایندی ناشی از انحرافات طراحی و تأثیرات متقابل آن روی فرایند و عملیات واحدهای صنعتی.”
معمولاً تمام واحدهای صنعتی با یک هدفی طراحی می شوند؛ به طور مثال تولید مقدار معینی از یک ماده در سال می تواند هدف اصلی تأسیس یک واحد باشد؛ در کنار این هدف، هدف مهم دیگری نیز وجود دارد و آن راهبری واحد به ایمن ترین شیوه و با بیشترین بازدهی ممکن است. با توجه به این اهداف، تجهیزات طراحی و ساخته می شوند. منظور از انحراف از طراحی این است که تجهیزات مطابق هدف طراحی خود عمل نکنند. در تکنیک HAZOP این انحرافات و دلایل ایجاد آنها به روشی سیستماتیک بررسی می شوند.
یکی از بزرگترین مزیتهای تکنیک HAZOP توجه به مسائل عملیاتی در کنار ارزیابی ریسک به روش HAZOP مخاطرات فرایندی است. بسیاری از حوادث واحدهای تولیدی در اثر غفلت و بی توجهی به مسائل عملیاتی و مخاطرات ناشی از آن پیش می آید. این روش بیش از آنکه در ایجاد ایمنی مؤثر باشد می تواند در تعیین مسائل و مشکلات عملیاتی سودمند واقع شود. به همین دلیل راهبری عملیات به اندازه مطالعه مخاطرات حائز اهمیت است.
به تدریج این روش مورد توجه قرار گرفت و توسط بسیاری از شرکتهای طراحی و عملیاتی به کار گرفته شد. اما استفاده وسیع از تکنیک HAZOP در صنایع شیمیایی بعد از فاجعه Flixborough در سال ۱۹۷۴ شروع شد.
بعدها این تکنیک در صنایع نفتی نیز که پتانسیل ایجاد مخاطرات مشابهی را دارد، به کار گرفته شد. این تکنیک در صنایع غذایی نیز با تغییر مفاهیم قابل کاربرد است.
این روش برای اولین بار در ایران جهت شناسایی مخاطرات واحد اولفین شرکت پتروشیمی تبریز در سال ۱۳۷۱ توسط مهندسین هندی و با حضور مهندسین ایرانی انجام شد.

تکنیک HAZOP چه زمانی کاربرد دارد؟

به طور کلی مواردی که در آن از تکنیک HAZOP با وسعت زیاد استفاده می شود، عبارتند از:
• در مراحل اولیه طراحی هنگامی که نقشه های طراحی در دست است.
• زمانی که نقشه های لوله کشی و ابزار دقیق آماده شده است.
• در طی عملیات ساخت و نصب به منظور اطمینان از اینکه کلیه پیشنهادات اجرا شده اند.
• در طی عملیات واگذاری واحد
• در طی فاز عملیات و بهره برداری به منظور بازنگری شرایط اضطراری و دستورالعملهای عملیاتی و در صورت لزوم اصلاح آنها
دلایل استفاده گسترده از تکنیک HAZOP
مسأله ایمنی و قابلیت اطمینان در طراحی واحدها منجر به استفاده از کدها، استانداردها و قوانین مختلف شده است. بکارگیری این کدها و استانداردها معمولاً توسط مهندسینی که قبلاً در واحدهای مشابه تجربه داشته اند، پشتیبانی می شود. گرچه این کدها و استانداردها در جای خود بسیار باارزشند اما بایستی انحرافات پیش بینی نشده ناشی از عملکرد نادرست تجهیزات و یا خطای انسانی را نیز مد نظر داشت. تکنیک HAZOP این شانس را فراهم می کند که قبل از اینکه این انحرافات و تغییرات منجر به هزینه زیاد و یا جبران ناپذیری گردند، اصلاح شوند.
مطالعه مخاطرات و عملیات یک روش سیستماتیک و ساختار یافته است که توسط یک گروه متشکل از افراد با تجربه و متخصص در رشته های مختلف فنی و مهندسی به منظور شناسایی مخاطرات و تعیین مشکلات عملیاتی واحدها بکار می رود.
سایر روشهای ارزیابی ریسک به روش HAZOP شناسایی بر تجربیات افراد متکی بوده و کاربردشان محدود است، در حالی که این روش با خلاقیت فکری و مشورت گروهی به حل مشکلات می پردازد و بخصوص در مورد طراحی هایی که با استانداردهای موجود مطابقت ندارند، می تواند مفید واقع شود.

ارزیابی ریسک به روش hazop چگونه صورت میگیرد؟

در hazop با استفاده از یک دسته کلمات راهنما تمامی راه های محقق نشدن هدف کشف میشود. مانند سایر روشهای ارزیابی ریسک این روش نیز به صورت گروهی و طی چندین جلسه برگزار میشود.
ورودی ارزیابی ریسک hazop تمامی اطلاعات و نقشه ها و حتی روشهای اجرایی و توضیح فرآیند است که شامل یک بخش از یک سیستم باشد. بررسی فرایندهای یک اداره و حتی یک چارت سازمانی نیز میتوانداز وظایف hazop در فضای سیستمی باشد. خروجی این روش گزارش های تکنیکی شامل لیست انحراف های احتمالی، علت ها ، عواقب ها و پیشنهادهایی برای ایمن سازی و جلوگیری از به وجود آمدن انحراف هاست. در hazop از نامطلوب شدن شرایط و عملیات شروع کرده و به نقص تجهیزات میرسیم.

مراحل hazop
۱-مشخص کردن یک نفر مسئول اطمینان از انجام کامل hazop و تفویض اختیار
۲-مشخص کردن اهداف و دامنه
۳-ایجاد واژه های کلیدی و یا استفاده از واژه های موجود
۴- تشکیل تیم hazop
۵-جمع آوری مستندات
۶- تقسیم سیستم به زیر سیستم ها
۷- انجام ارزیابی و تصمیم گیری کاهش ریسک ها

HAZOP دو روش دارد:
1- HAZOP ساده
2-HAZOP اصلاحی

درروش HAZOP ساده جنبه های اجرایی عملیات به طور موثر بررسی نمی گردند.لذا اغلب لازم است که از یک مدل اصلاح شده هزاپ استفاده کرد به طوریکه هم تجزیه و تحلیل دستگاهها و هم تجزیه وتحلیل دستورالعمل های اجرایی را در برگیرد.
تیم HAZOP مطالعه خود را با انتخاب ورودی تغذیه یک گره آغاز کرده و در ادامه برای هرپارامتر عملیاتی کلمات کلیدی را به کار می گیرد برای مثال آیا وجود جریان اضافی ممکن است در صور تیکه جواب منفی باشد انحراف بعدی مورد بررسی قرار می گیرد ولی در صورت مثبت بودن جواب این سئوال مطرح می شود که آیا جریان اضافی فوق میتواند خطرناک باشد اگر جواب منفی باشد سایر علل بیش از حد بودن جریان بررسی خواهد شد.

برای دیدن فرم های نمونه و همچنین دریافت اطلاعات بیشتر می‌ توانید به راهنمای این روش مراجعه کنید.

تکنیک HAZOP چیست؟

تکنیک HAZOP روشی برای شناسایی مخاطره و ارزیابی ریسک در صنایع فرآیندی می باشد. این تکنیک به ۶ مرحله تقسیم بندی می گردد:

شناسایی مخاطره با طرح این سوال که چه عاملی می تواند یک واقعه خطرناک را بوجود آورد؟
تشریح پیامدها و تعیین یک سطح شدت برای آنها
تخمین احتمال رخداد رویداد آغازین
ارزیابی ریسک بر مبنای شدت و احتمال بدون در نظر گرفتن لایه های حفاظتی
ارزیابی مجدد ریسک با در نظر گرفتن لایه های حفاظتی
تصمیم گیری برای پذیرش ریسک یا ارائه اقدامات اصلاحی

خدمات ما

معرفی کوتاه

شرکت مهندسین مشاور ایمن آروند جاوید فرجاد با هدف ارائه خدمات فنی و مهندسی در صنایع فرآیندی و شیمیایی توسط جمعی از فارغ التحصیلان ممتاز دانشگاهی و افراد مجرب صنعتی در مرداد ماه 1399 تأسیس گردیده است. این شرکت در سه بخش مشاوره فنی و ارائه خدمات تخصصی در زمینه ارزیابی ریسک به روش HAZOP های ایمنی فرآیند، طراحی فرآیند و رفع مشکلات عملیاتی و برگزاری دورههای آموزشی حضوری و غیر حضوری در زمینه های فوق فعالیت خواهد داشت

همکاران ما

گوگل مپ

خدمات فنی ما

با ما تماس بگیرید

آدرس : استان بوشهر، شهرستان کنگان، بندر کنگان، ایثار یک، فرعی هفتم، ساختمان مرکز رشد علم و فناوری، طبقه دوم
09173214697
077-37221826
[email protected]

تمامی حقوق این سایت متعلق به شرکت مهندسین مشاور ایمن آروند جاوید فرجاد می باشد.

مطالعات خطر و قابلیت بهره برداری (HAZOP )

HAZOP چیست؟ روش HAZOP یک تکنیک استقرایی است (از جزء به کل) و توسط شرکت امپریال چیمیکال ال تی دی (به انگلیسی: Imperial Chemicals Ltd) برای شناسایی خطر در کارخانه‌های فرآوری مواد شیمیایی توسعه پیدا کرد. این تکنیک ‌یک نوع طوفان فکری ساختاری است که به‌موجب آن‌یک گروه به ‌صورتی سیستماتیک و هدفمند عناصر تشکیل دهنده یک فرآیند را بررسی می‌کنند و مقصود و هدف هر یک را تعریف می‌کنند.

HAZOP مخفف چیست؟

در حالی که سیستماتیک و دقیق بودن تجزیه تحلیل کمک زیادی به افزایش خلاقیت می‌کند. این کار با استفاده از یک سری کلمات راهنما در ترکیب با پارامترهای سیستم انجام می‌گردد تا به دنبال انحرافات معنی دار با هدف طراحی گردد.

تمرکز و رویکرد HAZOP

به این نکته توجه کنید، انحرافات معنا دار صرفا در حالت فیزیکی معنا پیدا می‌کند و رخ می‌دهد، برای مثال میتوان به عدم وجود جریان مواد، فشار بالا، یا رخ دادن واکنش معکوس اشاره نمود و انحرافاتی همچون نبود درجه حرارت و یا ویسکوزیته معکوس چون هیچ معنای فیزیکی ندارند و از این رو در نظر گرفته نمی شوند. تیم HAZOP بر انحرافاتی تمرکز می‌کند که می‌تواند منجر به خطرات بالقوه برای ایمنی، بهداشت و یا محیط زیست گردد.

شناخت مفاهیم HAZOP

خطر: منبع احتمالی آسیب. انحراف از طراحی یا هدف عملیاتی ممكن است تولید یا ایجاد خطر کند. خطرات محوریت مطالعات HAZOP هستند و باید توجه داشت که تنها یک خطر می‌تواند منجر به چندین آسیب شود.

آسیب: آسیب فیزیکی یا آسیب رسیدن به‌سلامت نیروی انسانی و اموال یا محیط‌زیست. آسیب نتیجه یک خطر است و ممکن است انواع مختلفی داشته باشد: بیماری یا ایمنی کاربر، ایمنی کارکنان، ریسک‌های تجاری، ریسک‌های قانونی، ریسک‌های زیست‌محیطی و غیره.

ریسک: ترکیبی از احتمال وقوع آسیب و شدت آن آسیب. به ارزیابی ریسک به روش HAZOP معنای دقیق، “ریسک” همیشه در ارزیابی ریسک HAZOP به‌صراحت مشخص نمی‌شود، زیرا متدولوژی اصلی نیازی به شناسایی (همچنین به عنوان رتبه‌بندی) از احتمال یا شدت آسیب نمی‌دهد. با این حال، تیم‌های ارزیابی ریسک (ارزیابی ریسک چیست؟) می‌توانند این روش را برای ارزیابی بیشتر و تعیین اولویت‌بندی ریسک‌ها در صورت نیاز انتخاب کنند.

HAZOP به عنوان ابزار ارزیابی ریسک

یک روش طوفان فکری،
یک ابزار ارزیابی ریسک کیفی ،
یک ابزار ارزیابی ریسک استنتاجی است، به این معنی است که این روش یک رویکرد شناسایی ریسک از “پایین به بالا” است، جایی که موفقیت بر توانایی کارشناسان در پیش‌بینی انحرافات مبتنی بر تجارب گذشته و تخصص‌های عام بستگی دارد.

کاربرد HAZOP در چیست؟

طراحی:

ارزیابی قابلیت طراحی سیستم جهت مطابقت با مشخصات کاربر و استانداردهای ایمنی
شناسایی نقاط ضعف در سیستم

محیط‌های فیزیکی و عملیاتی:

ارزیابی محیط برای اطمینان از این‌که سیستم به‌صورت صحیح نصب ، پشتیبانی، تعمیر و نگهداری و غیره می‌شود.

کنترل‌های عملیاتی و فرایندی:

ارزیابی کنترل‌های مهندسی ، توالی عملیات، کنترل‌های فرایندی (مثال: تعاملات انسانی) و غیره
ارزیابی حالت‌های عملیاتی مختلف – شروع، آماده‌به‌کار، عملکرد نرمال، حالت‌های ثابت و غیرمتعارف، خاموش شدن طبیعی، خاموش شدن اورژانسی و غیره

مزایا و معایب

مزایا

هنگام مقابله با خطراتی که اندازه‌گیری آن‌ها دشوار است مفید است

خطرات ریشه در عملکرد و رفتار انسان دارد
خطراتی که برای تشخیص، تجزیه‌وتحلیل، جداسازی، شمارش، پیش‌بینی و غیره دشوار است.
متدولوژی به‌صراحت نمی‌تواند شمارا در میزان یا اندازه‌گیری احتمال وقوع، شدت اثر یا توانایی تشخیص کمک کند.
الهام گرفته و ساخته‌شده از روش طوفان فکری است و روشی همه‌جانبه و سیستماتیک می‌باشد.
ساده‌تر و شهودی‌تر از دیگر ابزارهای مدیریت ریسکی که معمولاً مورداستفاده قرار می‌گیرد.

معایب

هیچ وسیله‌ای برای ارزیابی خطرات مربوط به تعاملات بین بخش‌های مختلف یک سیستم یا فرآیند موجود نیست
عدم وجود رتبه‌بندی ریسک و یا قابلیت اولویت‌بندی
تیم‌ها ممکن است به‌صورت اختیاری چنین توانایی را در صورت نیاز ایجاد نمایند
هیچ وسیله‌ای برای ارزیابی اثربخشی کنترل‌های موجود یا پیشنهادی وجود ندارد
برای این منظور می‌بایست HAZOP را با دیگر ابزارهای مدیریت ریسک هماهنگ کنید

اعضای تیم

رویکرد HAZOP چیست؟

انواع HAZOP وجود دارد اما در نهایت فرایند روش HAZOP در چهار مرحله و به شرح زیر است:

تکنیک مطالعه مخاطرات و عملیات HAZOP Study

آموزش های دستیار دندانپزشکی

تکنیک مطالعه مخاطرات و عملیات HAZOP مخفف HAZard and OPerability Study

بنام خدا و با سلام ؛ HAZOP یا بعبارتی تکنیک مطالعه مخاطرات و عملیات موضوع این بخش از زیر مجموعه مهندسی بهداشت حرفه ای و ایمنی سایت می باشد . در ادامه مقدمه ای کوتاه آوردیم و در انتهای همین مطلب هم فایل هایی در ارتباط با HAZOP برای دانلود رایگاه شما عزیزان قرار دادیم که می توانید برای مطالعه استفاده کنید .

معرفی Hazop :

تکنیک مطالعه مخاطرات و عملیات و یا به عبارت ساده تر HAZOP حدود پنج دهه است که برای شناسایی مخاطرات بالقوه و مسائل عملیاتی ناشی از انحرافات طراحی در واحدهای قدیمی و جدید به کار گرفته می شود.

تعریفی از HAZOP عبارت است از: “بکارگیری یک روش سیستماتیک به منظور شناسایی پتانسیل عملکرد نامناسب تجهیزات فرایندی ناشی از انحرافات طراحی و تأثیرات متقابل آن روی فرایند و عملیات واحدهای صنعتی”.

معمولاً تمام واحدهای صنعتی با یک هدفی طراحی می شوند؛ به طور مثال تولید مقدار معینی از یک ماده در سال می تواند هدف اصلی تأسیس یک واحد باشد؛ در کنار این هدف، هدف مهم دیگری نیز وجود دارد و آن راهبری واحد به ایمن ترین شیوه و با بیشترین بازدهی ممکن است. با توجه به این اهداف، تجهیزات طراحی و ساخته می شوند. منظور از انحراف از طراحی این است که تجهیزات مطابق هدف طراحی خود عمل نکنند. در تکنیک HAZOP این انحرافات و دلایل ایجاد آنها به روشی سیستماتیک بررسی می شوند.

یکی از بزرگترین مزیتهای تکنیک HAZOP توجه به مسائل عملیاتی در کنار مخاطرات فرایندی است. بسیاری از حوادث واحدهای تولیدی در اثر غفلت و بی توجهی به مسائل عملیاتی و مخاطرات ناشی از آن پیش می آید.

تایخچه Hazop :

تاریخچه تکنیک HAZOP به سالهای ۷۰ – ۱۹۶۰ بر می گردد.

سال ۱۹۶۳ واحد جداسازی HOC مرکز ICC که مشغول طراحی یک واحد جدید تولید فنل و استن از کیومن بود، درصدد شد به جای کاهش هزینه های عملیاتی و یا افزایش سود، کاهش هزینه های سرمایه گذاری را سرلوحه اهداف خود قرار دهد. به همین دلیل مشخصه های غیرضروری را حذف کرد. در این زمان مطالعه واحدها به روش آزمون بحرانی عمومیت داشت. این آزمون یک تکنیک تشریفاتی بازبینی فعالیتها و ارائه چاره اندیشی های سازنده است که با طرح سؤالاتی مطرح می شود. این سؤالات عبارتند از:

نتیجه چیست؟ چه چیز دیگری می تواند حاصل شود؟ چه چیز باید حاصل شود؟ چگونه حاصل می شود؟ چه کسی نتیجه را ایجاد می کند؟

HOC: Heavy Organic Chemical

ICC: Imperial Chemical Company

مدیر تولید تصمیم گرفت از این روش جهت شناسایی کاستیهای طراحی استفاده کند. از این رو یک گروه ارزیابی ریسک به روش HAZOP سه نفره شامل دو نفر از اعضای گروه راه اندازی و یک نفر متخصص در زمینه آزمون بحرانی تشکیل شد. در طول سال ۱۹۶۴ این گروه طی نشست هایی که به مدت چهار ماه، سه روز در هفته به طور تمام وقت داشتند، طراحی واحد را بررسی و مخاطرات بالقوه و مشکلات عملیاتی را که پیش بینی نشده بود، شناسایی کردند.

علاوه بر آن تکنیک به کار رفته را نیز اصلاح نمودند. این روش اصلاح شده همان است که امروزه با نام HAZOP شناخته می شود.

این روش بیش از آنکه در ایجاد ایمنی مؤثر باشد می تواند در تعیین مسائل و مشکلات عملیاتی سودمند واقع شود. به همین دلیل راهبری عملیات به اندازه مطالعه مخاطرات حائز اهمیت است.

به تدریج این روش مورد توجه قرار گرفت و توسط بسیاری از شرکتهای طراحی و عملیاتی به کار گرفته شد. اما استفاده وسیع از تکنیک HAZOP در صنایع شیمیایی بعد از فاجعه Flixborough در سال ۱۹۷۴ شروع شد.

بعدها این تکنیک در صنایع نفتی نیز که پتانسیل ایجاد مخاطرات مشابهی را دارد، به کار گرفته شد. این تکنیک در صنایع غذایی نیز با تغییر مفاهیم قابل کاربرد است.

البته در صنایع غذایی به جای مخاطرات مربوط به انفجار و نشت مواد شیمیایی، مخاطرات مربوط به آلودگی مواد غذایی مطرح است.

هم اکنون ارزیابی ریسک به روش HAZOP ارزیابی ریسک به روش HAZOP این تکنیک برای عملیاتهای پیچیده و سیستمهای نرم افزاری نیز به کار می رود.

این روش برای اولین بار در ایران جهت شناسایی مخاطرات واحد اولفین شرکت پتروشیمی تبریز در سال ۱۳۷۱ توسط مهندسین هندی و با حضور مهندسین ایرانی انجام شد.

تکنیک HAZOP چه زمانی کاربرد دارد؟

به طور کلی مواردی که در آن از تکنیک HAZOP با وسعت زیاد استفاده می شود، عبارتند از:

• در مراحل اولیه طراحی هنگامی که نقشه های طراحی در دست است.

• زمانی که نقشه های لوله کشی و ابزار دقیق آماده شده است.
• در طی عملیات ساخت و نصب به منظور اطمینان از اینکه کلیه پیشنهادات اجرا شده اند.

• در طی عملیات واگذاری واحد

• در طی فاز عملیات و بهره برداری به منظور بازنگری شرایط اضطراری و دستورالعملهای عملیاتی و در صورت لزوم اصلاح آنها

دلایل استفاده گسترده از تکنیک HAZOP

مسأله ایمنی و قابلیت اطمینان در طراحی واحدها منجر به استفاده از کدها، استانداردها و قوانین مختلف شده است. بکارگیری این کدها و استانداردها معمولاً توسط مهندسینی که قبلاً در واحدهای مشابه تجربه داشته اند، پشتیبانی می شود. گرچه این کدها و استانداردها در جای خود بسیار باارزشند اما بایستی انحرافات پیش بینی نشده ناشی از عملکرد نادرست تجهیزات و یا خطای انسانی را نیز مد نظر داشت. تکنیک HAZOP این شانس را فراهم می کند که قبل از اینکه این انحرافات و تغییرات منجر به هزینه زیاد و یا جبران ناپذیری گردند، اصلاح شوند.

مطالعه مخاطرات و عملیات یک روش سیستماتیک و ساختار یافته است که توسط یک گروه متشکل از افراد با تجربه و متخصص در رشته های مختلف فنی و مهندسی به منظور شناسایی مخاطرات و تعیین مشکلات عملیاتی واحدها بکار می رود.

سایر روشهای شناسایی بر تجربیات افراد متکی بوده و کاربردشان محدود است، در حالی که این روش با خلاقیت فکری و مشورت گروهی به حل مشکلات می پردازد و بخصوص در مورد طراحی هایی که با استانداردهای موجود مطابقت ندارند، می تواند مفید واقع شود.

دلایل استفاده گسترده از این تکنیک را می توان شرح زیر خلاصه کرد:

– یادگیری آن آسان است.
– به سادگی برای واحدهای فرایندی مختلف قابل استفاده است.
– بکارگیری و اجرای تکنیک نیاز به تحصیلات آکادمیک خاصی ندارد.

جمع بندی :

با توجه به گسترده بودن بحث HAZOP مجموعه ای برای دانلود شما قرار دادیم که شامل فایل های پاورپوینت و PDF و همچنین مقاله برای مطالعه بیشتر می باشد .