دارایی پایه چیست؟

ابزارهای مشتقه پیچیدگی‌ها و ریزه‌کاری‌های زیادی دارند و شاید استفاده از آن‌ها برای تازه‌کارها فکر خوبی نباشد. اما آشنایی کلی با این ابزارها می‌تواند ما را با جذابیت‌های بازارهای مالی آشنا کند و کمک‌مان کند تا در زمان مناسب ابزارهای مناسب برای شیوه سرمایه‌گذاری خودمان را انتخاب کنیم و بازدهی سرمایه‌مان را به حداکثر برسانیم

آشنایی با مفاهیم و اصطلاحات قراردادهای مشتقه

قراردادهای مشتقه به نوعی از قراردادهای مالی اطلاق می‌شود که ارزش خود را از کالای فیزیکی (دارایی پایه) می‌گیرند. دارایی پایه می‌تواند به شکل سهام، کالا، نرخ‌های بهره، صنعت ساخت‌وساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد.

امروزه اوراق مشتقه در قالب چهار نوع قرارداد مشتقه اصلی مورد معامله قرار می‌گیرند که عبارتند از: الف - قراردادهای آتی (Futures) ب - قراردادهای سلف (Forwards) ج - قراردادهای اختیار معامله (Options) د - قراردادهای معاوضه (Swaps) قراردادهای مشتقه فوق در مکان‌های زیر قابل معامله هستند:
بورس اوراق بهادار
بورس کالا
فرابورس (OTC)
انواع قراردادهای مشتقه

قرارداد آتی (Futures Contracts): قراردادی است که در آن دوطرف تعهد می‌کنند که در دارایی پایه چیست؟ یک تاریخ مشخص(تعیین شده طبق ضوابط رسمی بورس) و با یک قیمت مشخص (تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی بورس) یک کالا با کیفیت مشخص(تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی بورس) را مبادله کنند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. خریدار معمولاً نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قراردادها در بازارهای رسمی یا بورس انجام می‌گیرند و به نوعی نوسان‌های شدید قیمت کالا در آینده را کاهش می‌دهند. در این نوع قرارداد، پول، کالای مورد معامله تا زمان تحویل پرداخت نمی‌شود ولی هر دوطرف معامله برای حسن انجام معامله هنگام عقد قرارداد، ودیعه‌ای به اتاق پایاپای به‌عنوان وجه تضمین حسن انجام قرارداد می‌سپارند. برخی از قراردادهای آتی، قابل معامله و واگذاری به دیگران در بورس (بازار دست دوم) هستند لذا این نوع قراردادها به‌عنوان ابزارهای سفته بازی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

پیمان آتی (Forward Contracts): اصطلاحی که سازمان بورس به‌کار می‌برد: قراردادی است که در آن دوطرف تعهد می‌کنند که در یک تاریخ مشخص(توافقی است طبق ضوابط بازار غیررسمی بورس) یا یک قیمت مشخص (توافقی است طبق ضوابط بازار غیررسمی بورس) یک کالا با کیفیت مشخص(توافقی است طبق ضوابط بازار غیررسمی) را مبادله کنند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. خریدار دارایی پایه چیست؟ معمولاً نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قرارداد‌ها در بازارهای غیررسمی یا خارج از بورس صورت می‌گیرند و معمولا به‌علت اعتبار بالای دوطرف معامله، کل مبلغ در زمان تحویل کالا در سررسید پرداخت می‌شود.

قراردادهای سلف: قراردادی است که در آن دو طرف تعهد می‌کنند که در یک تاریخ مشخص(توافقی است) و با یک قیمت مشخص (توافقی است) یک کالا با کیفیت مشخص (توافقی است) را مبادله کنند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. خریدار نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که دارایی پایه چیست؟ قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قرارداد در بازار غیررسمی(خارج از بورس) در کشورهای اسلامی صورت می‌گیرد. در این قراردادها کل مبلغ مورد معامله ابتدا به تحویل‌دهنده کالا پرداخت می‌شود، یعنی تحویل‌دهنده کالا در ابتدا پول را می‌گیرد و در سررسید، کالا را تحویل می‌دهد. معاملات سلف به نوعی در شمار قراردادهای آتی قرار دارایی پایه چیست؟ می‌گیرند. البته میان معاملات سلف و قراردادهای آتی تفاوت‌هایی وجود دارد. از آنجا که معاملات سلف در اغلب کشورها در خارج از بورس انجام می‌شود، فاقد استانداردهای لحاظ شده در قراردادهای آتی هستند. بنابراین دوطرف معامله می‌توانند قرارداد را به نحو دلخواه و براساس نیاز خود به‌صورت توافقی تنظیم کنند. در معاملات آتی، اتاق پایاپای (نهاد تسویه) وجود دارد که مبلغی را به‌عنوان ودیعه از هر دوطرف در هنگام عقد قرارداد دریافت می‌کند، درحالی‌که در قرارداد سلف، اتاق پایاپای موجود نیست و هر طرف مستقیما نسبت به دیگری مسئول است. قراردادهای آتی در بورس کالا، تحت مقررات و نظارت کمیته معاملات است اما بازارهای سلف تحت مقررات و ضوابط خاصی نیستند.

قراردادهای استصناع: قراردادی است که در آن دوطرف تعهد می‌کنند که در یک تاریخ مشخص (توافقی است) و با یک قیمت مشخص (توافقی است) یک کالا با کیفیت مشخص(توافقی است) را مبادله کنند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. خریدار معمولا نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قرارداد در بازار غیررسمی (خارج از بورس) در کشورهای اسلامی صورت می‌گیرد. در این قرارداد کل مبلغ مورد‌معامله به‌صورت قسطی تا سررسید به تحویل‌دهنده کالا پرداخت می‌شود.

قراردادهای معاوضه‌ای (Swap Contracts): قراردادی است که در آن دوطرف متعهد هستند که برای مدت مشخص(توافقی است)، دو دارایی یا منافع حاصله از دو دارایی را با کیفیت مشخص(توافقی است) به نسبت تعیین شده، معاوضه کنند. پس از سررسید قرارداد دو دارایی یا منافع این دو دارایی به صاحبان اولیه آنها برمی‌گردد. این دارایی‌ها می‌توانند فیزیکی مثل گندم، طلا، نفت، چوب و. یا مالی مثل اوراق قرضه، مشارکت، وام‌و. باشند. در دارایی پایه چیست؟ این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. این قرارداد به‌صورت غیررسمی(خارج از بورس) انجام می‌گیرد.

اوراق اختیار خرید

قراردادهای اختیار خرید (Call Option): قراردادی است که صاحب اختیار(خریدار اختیار خرید) پس از پرداخت مبلغی مشخص(تعیین‌شده توسط بازار رسمی بورس) به فروشنده اختیار، این حق را پیدا می‌کند که تا زمانی مشخص(تعیین‌شده توسط بازار رسمی بورس)، دارایی رسمی مشخص را با کیفیت مشخص با قیمت مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی بورس) اگر بخواهد از فروشنده اختیار، خریداری کند. این صرفا یک حق یا امتیاز خرید است نه اجبار. فروشنده اختیار خرید تا زمانی که خریدار اختیار خرید حق خود را اجرا نکرده، هیچ تعهدی در این قرارداد ندارد. زمانی که خریدار اختیار خرید حق خود را اجرا کند، فروشنده اختیار خرید اجبار دارد که تعهد را طبق قرارداد انجام دهد. به‌عبارتی دیگر، خریدار اختیار خرید دارای یک حق است و فروشنده اختیار خرید در زمان اجرای این حق دارای تعهد می‌شود. این یک نوع تعهد احتمالی برای فروشنده اختیار خرید تلقی می‌شود. صاحب اختیار خرید (خریدار) فکر می‌کند که قیمت دارایی بالا می‌رود و فروشنده اختیار خرید فکر می‌کند که قیمت دارایی پایین می‌آید. این قرارداد به‌صورت رسمی در بورس‌های دنیا روی دارایی‌های واقعی و مالی معامله می‌شود. چنانچه صاحب اختیار به دلایل قیمت‌های بازار، از حق خود استفاده کند، حالتی ایجاد می‌شود که به آن درون پولی (in The money) اطلاق می‌شود.

قراردادهای اختیار فروش(Put option): قراردادی است که صاحب اختیار(خریدار اختیار فروش) پس از پرداخت مبلغی مشخص (تعیین‌شده توسط بازار رسمی بورس) به فروشنده اختیار، این حق را پیدا می‌کند که تا زمان مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی بورس) دارایی مشخص را با کیفیتی مشخص با قیمتی مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی بورس) اگر بخواهد به فروشنده اختیار بفروشد. این صرفا یک حق یا امتیاز فروش است نه اجبار. فروشنده اختیار فروش تا زمانی که خریدار اختیار فروش حق خود را اجرا نکرده، هیچ تعهدی در این قرارداد ندارد. زمانی که خریدار اختیار فروش، حق خود را اجرا کند، فروشنده اختیار فروش اجبار دارد که تعهد را طبق قرارداد انجام دهد. به‌عبارتی دیگر، خریدار اختیار فروش دارای یک حق است و فروشنده اختیار فروش در زمان اجرای این حق دارای تعهد می‌شود. این یک نوع تعهد احتمالی برای فروشنده اختیار فروش تلقی می‌شود. صاحب اختیار فروش(خریدار) فکر می‌کند که قیمت دارایی پایین می‌رود و فروشنده اختیار فروش فکر می‌کند که قیمت دارایی بالا می‌رود. این قراردادها به‌صورت رسمی در بورس‌های دنیا روی دارایی‌های فیزیکی و مالی معامله می‌شوند.اگر قرارداد اختیار معامله به‌گونه‌ای بسته شود که دارنده برگه بتواند در هر زمان (پیش از سررسید نهایی) از حق خود استفاده کند، آن را «اوراق آمریکایی» و اگر در برگ قرارداد این جمله قید شده باشد که دارنده تنها در زمان انقضا می‌تواند از آن حق استفاده کند، آن را «اوراق اروپایی» می‌نامند. گواهی اختیار معامله قابل معامله در بازار دست دوم (بورس) نیز هست.

ابزار مشتقه چیست و چه کارکردی دارد؟

ابزار مشتقه در بازارهای مالی، همان‌طور که از اسم‌شان پیداست، ابزارهایی هستند که از یک دارایی پایه مشتق شده‌اند. شاید درک فلسفه وجودی چنین ابزارهایی برای افرادی که با بازارهای مالی آشنایی ندارند کمی دشوار باشد، اما شاید اگر خودمان را جای تاجران و کشاورزان قدیمی بگذاریم، راحت‌تر بتوانیم فلسفه این ابزارها را درک کنیم!

ابزار مشتقه چیست؟

کشاورزی را فرض کنید که تمام درآمدش از محل فروش محصولی است که در یک فصل خاص برداشت می‌کند. این کشاورز باید تمام سال منتظر فصل برداشت باشد تا به یک درآمد احتمالی از محل فروش محصول برسد. این کشاورز از یک طرف باید هزینه‌های مالی پرورش محصول را متقبل شود و از طرف دیگر باید امیدوار باشد که محصولش دچار آفت نشود یا مثلا در اثر کاهش بارندگی مقدار برداشت محصول کاهش نیابد. یا اینکه در فصل برداشت محصول، بهای محصول کاهش نیابد. به عبارت ساده‌تر، تولید و فروش محصولات کشاورزی با ریسک همراه است و ممکن است این ریسک به کاهش درآمد سالانه کشاورز منجر شود.

اما این کشاورز می‌تواند با پیش‌فروش کردن محصول ریسک کاهش درآمد را از بین ببرد و از طرف دیگر زودتر از موعد برداشت به پول برسد و بخشی از این پول را صرف هزینه‌های تولید محصول کند. در چنین حالتی، «پیش‌فروش محصول» در واقع ابزاری مالی است که کشاورز برای از بین بردن ریسک‌های تولید محصول استفاده کرده است.

کارکرد عمده ابزارهای مشتقه مالی هم در واقع همین است و هدف از طراحی و استفاده از این ابزارها کاهش ریسک معاملات است. برای نمونه بیایید ببینیم چگونه می‌شود از ابزار «اختیار معامله» برای کاهش ریسک استفاده کرد.

استفاده از ابزار اختیار معامله برای کاهش ریسک

اول بیایید ببینیم اختیار معامله چیست. اختیار معامله قراردادی برای آینده است که بر اساس آن خریدار و فروشنده توافق می‌کنند که مقدار مشخصی از یک دارایی را در تاریخ معینی معامله کنند. از آنجا که هر معامله دو طرف (خریدار و فروشنده) دارد، اختیار معامله را هم به دو دسته تقسیم کرد: اختیار خرید و اختیار فروش.

ابزارهای مشتقه پیچیدگی‌ها و ریزه‌کاری‌های زیادی دارند و شاید استفاده از آن‌ها برای تازه‌کارها فکر خوبی نباشد. اما آشنایی کلی با این ابزارها می‌تواند ما را با جذابیت‌های بازارهای مالی آشنا کند و کمک‌مان کند تا در زمان مناسب ابزارهای مناسب برای شیوه سرمایه‌گذاری خودمان را انتخاب کنیم و بازدهی سرمایه‌مان را به حداکثر برسانیم

اکنون بیایید ببینیم اختیار فروش چگونه چیزی است و کسی که اختیار فروش را می‌خرد صاحب چه حقی می‌شود. خریدار یک قرارداد اختیار فروش مبلغ مشخصی به طرف مقابل پرداخت می‌کند و در برابر این مبلغ از این اختیار برخوردار می‌شود که بتواند در زمان مشخص‌شده مقداری از یک دارایی مشخص را به طرف دیگر بفروشد. فروشنده اختیار فروش هم باید در زمان تعیین‌شده آماده خرید آن دارایی با مبلغ تعیین‌شده باشد. نکته اینجاست که دارنده اختیار فروش هیچ الزام و تعهدی به فروش دارایی مورد بحث ندارد و در زمان سررسید قرارداد می‌تواند از اختیار فروش خود چشم‌پوشی کند و آن دارایی را برای خودش نگه دارد.

کمی پیچیده شد، نه؟ برای اینکه از سردرگمی خارج شویم، بیایید یک نمونه عملی را با هم مرور کنیم. فرض کنید شما امروز می‌خواهید در سهام شرکت الف سرمایه‌گذاری کنید و قیمت روز هر برگه سهم این شرکت مثلا ۵۰۰ دارایی پایه چیست؟ تومان است. ارزیابی شما این است که قیمت سهام این شرکت تا سه ماه آینده ۵۰ درصد رشد می‌کند و به ۷۵۰ تومان می‌رسد. اما از آن طرف نگرانید که مبادا بازار دچار تلاطم شود و قیمت سهم کاهش یابد. در حالت عادی برای پوشش ریسک کاهش قیمت این سهم ابزاری ندارید و مجبورید با ریسک کاهش قیمت سهم سر کنید.

اما با استفاده از ابزار مشتقه اختیار فروش می‌توانید این ریسک را کاهش دهید، در واقع این ریسک را به شخص دیگری منتقل می‌کنید. به این صورت که اختیار فروش مقدار معینی از سهم شرکت الف را می‌خرید. قرارداد اختیار فروش هم به این شکل است که برای خرید اختیار فروش هر سهم ۵ تومان می‌پردازید و در مقابل این اختیار را به دست می‌آورید که در سه ماه آینده هر سهم‌تان را با مبلغ ۴۹۰ تومان بفروشید.

حال اگر در ۳ ماه آینده قیمت سهم‌تان رشد کند و مثلا به ۶۰۰ تومان یا بالاتر برسد، از اختیار فروش‌تان -که فروش به مبلغ ۴۹۰ تومان است- صرف‌نظر می‌کنید و سهام‌تان را در بازار می‌فروشید. ولی اگر قیمت سهم‌تان کاهش پیدا کند و مثلا به ۴۰۰ تومان برسد، از اختیار فروش‌تان استفاده می‌کنید و به جای اینکه سهم‌تان را در بازار و به قیمت ۴۰۰ تومان بفروشید، از اختیار فروش استفاده می‌کنید و سهم‌تان را با قیمت ۴۹۰ تومان به فروشنده اختیار فروش (طرف دیگر قرارداد اختیار فروش) می‌فروشید. پس می‌بینید که در این مثال، قرار داد اختیار فروش خیلی ساده مانند یک بیمه‌نامه عمل می‌کند و اجازه نمی‌دهد قیمت سهام‌تان زیر ۴۹۰ تومان بیاید.

معرفی ابزارهای مشتقه

ابزار مشتقه پیچیدگی‌ها و ریزه‌کاری‌های زیادی دارند و شاید استفاده از آن‌ها برای تازه‌کارها فکر خوبی نباشد. اما آشنایی کلی با این ابزارها می‌تواند ما را با جذابیت‌های بازارهای مالی آشنا کند و کمک‌مان کند تا در زمان مناسب ابزارهای مناسب برای شیوه سرمایه‌گذاری خودمان را انتخاب کنیم و بازدهی سرمایه‌مان را به حداکثر برسانیم. در اینجا تعدادی از ابزارهای مشتقه را با هم مرور می‌کنیم:

قراردادهای اختیار معامله

اختیار معامله یکی از جذاب‌ترین ابزارها برای پوشش ریسک نوسان قیمت دارایی است که بالاتر درباره آن توضیح دادیم. یک بار دیگر به این نکته اشاره می‌کنیم که خریدار اختیار معامله (خرید یا فروش) الزام و تعهدی به اجرای معامله ندارد ولی فروشنده اختیار معامله ملزم است در صورت درخواست طرف دیگر، اقدام به معامله کند.

ابزار مشتقه قرارداد سلف

اگر بخواهیم ساده بگوییم، قرارداد سَلَف برعکس نسیه است. در نسیه کالایی را دریافت می‌کنید و قول می‌دهید که پولش را بعدا بپردازید، اما در قرارداد سلف پول یک دارایی پایه را از قبل می‌پردازید و طرف دیگر متعهد می‌شود که در زمان معین دارایی مورد نظر را تحویل شما بدهد. فایده این نوع قرارداد برای فروشنده این است که سریع‌تر به پول دسترسی پیدا می‌کند و می‌تواند از این پول برای پوشش هزینه‌های جاری خود استفاده کند. خریدار هم در واقع روی کالایی سرمایه‌گذاری کرده است که انتظار می‌رود در آینده با رشد قیمت همراه باشد.

نکته: این امکان وجود دارد که خریدار قرارداد سلف، دارایی پیش‌خریدشده را در قالب یک «قرارداد سلف موازی استاندارد» بفروشد. به عبارت دیگر، خریدار قرارداد سلف می‌تواند دارایی آینده خودش را به دیگری واگذار کند. به این نوع قرارداد هم به‌اختصار سلف می‌گویند.

قرارداد آتی

قرارداد آتی همان‌طور که از اسمش پیداست، نوعی از ابزار مشتقه و قراردادی برای انجام یک معامله در آینده است. در این نوع قرارداد فروشنده و خریدار تعهد می‌دهند که مقدار مشخصی از یک دارایی را در زمان سررسید قرارداد آتی با یک قیمت تعیین‌شده معامله کنند. به این ترتیب، خریدار و فروشنده خودشان را در برابر نوسان‌های قیمت آن دارایی بیمه می‌کنند. مثلا یک نوع قرارداد آتی می‌تواند بین کشاورز و کارخانه باشد که هر دو متعهد می‌شوند بعد از فصل برداشت محصول (مثلا گندم)، مقدار مشخصی از محصول را با قیمتی تعیین‌شده معامله دارایی پایه چیست؟ کنند.

اما بازارهای مالی این امکان را هم فراهم کرده‌اند که خود این قراردادهای آتی هم دادوستد شوند و معامله‌گران با معامله این قراردادها کسب سود کنند. برای نمونه، تحلیل‌گری ممکن است به این نتیجه برسد که قیمت گندم در ماه‌های آینده افزایش خواهد یافت و در نتیجه اقدام به خرید قرارداد آتی گندم کند. در تئوری، وقتی زمان سررسید این قرارداد فرا برسد، معامله‌گر می‌تواند گندم را با قیمت مشخص‌شده در قرارداد آتی تحویل بگیرد و با قیمت بالاتر در بازار بفروشد و سود کند. اما معمولا این اتفاق نمی‌افتد و معامله‌گر قبل از زمان سررسید، قرارداد خودش را در بازار معاملات آتی با قیمت بالاتر می‌فروشد و اصطلاحا از آن موقعیت خارج می‌شود.

نکته: بازار معاملات آتی در ایران از سال ۱۳۸۷ و با معاملات آتی سکه شروع به کار کرد. (هنگام نوشته شدن این متن معاملات آتی سکه در ایران متوقف شده است.) از آن سال به بعد، قرارداد آتی روی دارایی‌های پایه مختلفی از جمله زیره، زعفران، مس، کنجاله سویا و غیره تعریف و در بازار معاملات آتی دادوستد شده است.

ابزار مشتقه قرارداد فوروارد

یکی دیگر از ابزار مشتقه، قرارداد فوروارد یا forward contract است که شباهت زیادی با قرارداد آتی یا future contract دارد. در قرارداد فوروارد هم مانند قرارداد آتی، خریدار و فروشنده توافق می‌کنند که در زمان معین معامله معنی را انجام بدهند. مهم‌ترین تفاوت هم در این است که قراردادهای آتی در بورس معامله می‌شوند ولی محل معاملات قراردادهای فوروارد بازارهای خارج از بورس است.

قرارداد سوآپ

قرارداد سوآپ یا معاوضه قراردادی است که بر اساس آن طرفین توافق می‌کنند که عواید ناشی از ابزارهای مالی‌شان را در آینده معاوضه کنند. این نوع قراردادها معمولا بین شرکت‌ها منعقد می‌شود و در آن شرایط معامله از جمله زمان پرداخت و نحوه محاسبه جریان‌های نقدی قید می‌شود. جالب است اشاره کنیم که اولین سوآپ در اوایل دهه ۱۹۸۰ بین شرکت آی‌بی‌ام و بانک جهانی منعقد شد.

قرارداد سوآپ شباهت زیادی با قراردادهای آتی دارد مانند قراردادهای آتی، طرفین سوآپ هم متعهد می‌شوند که در تاریخ یا تاریخ‌های مشخص معاملاتی را با یکدیگر انجام بدهند. دارایی پایه در معاملات سوآپ می‌تواند اوراق قرضه، وام، سبد دارایی‌های بورسی و حتی شاخص سهام باشد.در حال حاضر اکثر قراردادهای مشتقه خارج از بورس به شکل سوآپ منعقد می‌شوند.

صندوق طلا چیست؟ چطور در صندوق طلا سرمایه‌گذاری کنیم؟

سرمایه‌گذاری از طریق صندوق ها یکی از راه های سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است. سرمایه‌گذاری در صندوق ها رایج‌ترین راه برای افرادی است که به سرمایه‌گذاری در بورس مشتاق‌اند. اما دانش و یا زمان کافی برای تحلیل بازار و مدیریت سبد سرمایه‌گذاری خود را ندارند. صندوق های سرمایه‌گذاری شامل ترکیب متنوعی از دارایی ها هستند که توسط تیم تحلیلگران صندوق انتخاب و مدیریت می‌شوند. سرمایه‌گذاران در ازای پرداخت وجه صاحب واحدهای صندوق می‌شوند. هر یک از این واحد ها چکیده ای از کل دارایی های صندوق است. بنابراین افراد با مبالغ اندک میتوانند با خرید واحد های صندوق، در ترکیبی از دارایی‌های مختلف سرمایه‌گذاری کنند. صندوق های طلا دسته‌ای از صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند.

صندوق ها انواع مختلفی دارند. در مقاله انواع صندوق های سرمایه‌گذاری به توضیح کامل درباره صندوق ها پرداخته‌ایم. در این مقاله میخواهیم به طور اختصاصی به موضوع صندوق های طلا بپردازیم. در ادامه ضمن تعریف صندوق طلا، از ویژگی های آن برای شما می‌گوییم. همچنین شما را برای انتخاب صندوق و سرمایه‌گذاری در آن راهنمایی میکنیم.

صندوق طلا چیست؟

سرمایه‌گذاری در طلا از قدیمی ترین روش های سرمایه‌گذاری است که هنوز هم بین عموم مردم طرفدار دارد. طرفداران این نوع از سرمایه‌گذاری به طلا به عنوان وسیله‌ای برای حفظ ارزش پول و رشد قیمت نگاه میکنند.

ابزارهای بسیار متنوعی برای سرمایه‌گذاری در بازار وجود دارد. هر کدام از این ابزارها با سطح ریسک و بازدهی متفاوتی طراحی شده اند. بنابراین سرمایه‌گذاران با هر طیفی از ریسک‌ پذیری و با هر میزان سرمایه می‌توانند اقدام به سرمایه‌گذاری کنند. دسته ای از این ابزارها به نام اوراق مشتقه، اوراقی هستند که ارزش آن ها از دارایی دیگری مشتق می‌شوند. در واقع این اوراق بر پایه دارایی به خصوصی منتشر می‌شوند و سود یا زیان آن ها بستگی به تغییرات قیمت آن دارایی پایه دارد. به طور مثال اوراق مشتقه طلا و دارایی پایه چیست؟ سکه ارزش خود را از تغییر قیمت طلا و سکه به دست می‌آورند. با بالا رفتن قیمت طلا، دارندگان اوراق مشتقه طلا سود میکنند.

صندوق های سرمایه‌گذاری مشترک، ضمن هدف سرمایه‌گذاری جمعی، مجموع مبالغ دریافتی از سرمایه‌گذاران را در خرید دارایی های متنوع سرمایه‌گذار میکنند. هر سرمایه‌گذار به میزان سرمایه خود از پرتفویی (سبد سهامی) که صندوق تشکیل داده، سود میبرد.

صندوق های طلا نوعی از صندوق های سرمایه‌گذاری مشترک هستند. عمده دارایی های پایه این صندوق ها در طلا و سکه و اوراق مشتقه از آن ها سرمایه‌گذاری می‌شوند. در واقع دارایی های این صندوق ها مبنی بر طلاست.

در صندوق های طلا و سکه، بالغ بر 70 درصد سرمایه در طلا و سکه و اوراق مشتقه آن ها، قرارداد های آتی و اختیار، و مابقی دارایی ها در اوراق با درامد ثابت سرمایه گذاری می‌شوند.

صندوق های طلا چه ویژگی هایی دارند؟

• در بورس کالا قابل معامله هستند.

• این صندوق ها همچون صندوق های مختلط، در سطح میانه‌ای از ریسک و بازدهی قرار گرفته‌اند.

• سود ثابت دوره‌ای پرداخت نمیکنند و سرمایه‌گذاران تنها از تفاوت قیمت خرید و فروش واحد های صندوق سود میبرند.

• سود ثابت و پیش‌بینی شده ندارند.

• در حال حاضر 5 صندوق مبتنی بر طلا در ایران فعالیت میکنند. به گزارش سایت فیپ ایران میانگین بازدهی سالانه صندوق های طلا در سال گذشته (1399) 67 درصد است.

صندوق های سرمایه‌گذاری طلا چه مزایایی دارند؟

کسب سود از نوسانات قیمت طلا و سکه با سرمایه اندک

نرخ بالای طلا باعث شده تا بسیاری از افراد قدرت خرید طلا را نداشته باشند. اما صندوق های طلا امکان سرمایه‌گذاری بر طلا را به همه ی افراد میدهتد.

شما میتوانید به میزان مبلغ سرمایه خود واحد های صندوق طلا بخرید. حتی اگر سرمایه شما کمتر از مبلغ لازم برای خرید یک گرم طلا باشد. هر واحد عنصر کوچکی از کل سرمایه صندوق است و قیمت آن همگام با تغییرات کل سرمایه صندوق تغییر میکند.

قیمت معامله واحدها بین صندوق های مختلف متفاوت است. اما آنچه بدیهی ست این است که طبق مصوبه سازمان بورس حداقل مبلغ مورد نیاز برای سرمایه گذاری در این صندوق ها 500 هزار تومان است

کاهش کارمزد سرمایه‌گذاری در طلا

کارمزد سرمایه گذاری در صندوق های طلا حداقل 0.75 درصد کمتر از کارمزد خرید فیزیکی طلا است.

قابل معامله بودن در بورس

صندوق های قابل معامله (ETF) یکی از انواع صندوق های سرمایه‌گذاری متشکل از سهام و سایر اوراق بهادار هستند که مانند سهام در بورس داد و ستد می‌شوند. به بیان دیگر ETF ها سبدی از سهام متنوع هستند که خود به شکل سهم در ساعات 9 الی 12:30 روزهای شنبه تا چهارشنبه در بازار سهام معامله می‌شوند. صندوق های طلا از نوع صندوق های قابل معامله در بورس کالا هستند. شما میتوانید با داشتن کد دارایی پایه چیست؟ بورسی و از طریق کارگزاری ها، اقدام به معامله واحد های این صندوق ها در بورس کنید. برای این نوع معامله نیازی به مراجعه حضوری نیست و شما میتوانید به صورت آنلاین معامله کنید.

خاطر جمعی سرمایه‌گذاران از بابت نگرانی هایی که خرید و نگهداری طلا ایجاد میکند

بسیاری از افراد بازار طلا و سکه را بازار سودآوری میدانند و مشتاق به سرمایه‌گذاری در آن هستند. اما ترس از تقلب هنگام خرید، گم شدن و یا به سرقت رفتن طلا مانع از سرمایه‌گذاری آن ها می‌شود.

صندوق های طلا به شما این امکان را میدهند تا علاوه بر کسب سود از معامله، نگران از دست رفتن سرمایه خود نباشید. در واقع با سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها، شما به طور غیر مستقیم و بدون دغدغه طلا خریده‌اید.

معایب صندوق های طلا

مشکل نقدشوندگی

منظور از نقدشوندگی این است که یک دارایی قابلیت تبدیل سریع به وجه نقد را داشته باشد. نقدشوندگی صندوق های طلا به خوبی نقدشوندگی طلایی که در دست دارید نیست. به همین منظور به هنگام انتخاب باید صندوقی را انتخاب کنید که بازارگردان نقدشوندگی آن را ضمانت کند.

چطور صندوق طلا ایده آل را شناسایی کنیم؟

اصلی ترین راهکار برای شناخت بهترین صندوق سرمایه‌گذاری بررسی عملکرد گذشته صندوق هاست. با مراجعه به صفحه صندوق های طلای چشم بورس، شما میتوانید اطلاعات مهم تمامی صندوق ها را مطالعه کنید. هم‌چنین در بخش مقایسه صندوق های طلا میتوانید کلیه اطلاعات مقایسه ای درباره این صندوق ها را مقایسه کنید. اطلاعاتی از قبیل: عمر، نرخ بازده ای در ادوار مختلف و ارزش خالص هر واحد سرمایه‌گذاری (NAV) . در صندوق های طلا به مسئله نقدشوندگی و ضمانت بازارگردان توجه کنید تا به هنگام فروش واحد ها مشکلی نداشته باشید.

بررسی سابقه و خوشنامی صندوق، نرخ بازدهی در ادوار مختلف، اساسنامه و امیدنامه صندوق (که قواعد و الزامات صندوق را نشان میدهد) به شما در شناسایی صندوق ایده آل کمک میکند.

چطور در صندوق های طلا سرمایه‌گذاری کنیم؟

صندوق های طلا مانند سهام در بورس کالا معامله می‌شوند.

شرط معامله در بورس احراز هویت در سجام، داشتن کد بورسی و عضویت در کارگزاری است. در مقاله گام های ورود به بورس میتوانید مراحل و اولویت های ورود به بورس را مطالعه کنید.

زمان معامله صندوق های طلا در بورس

ساعت معاملات صندوق‌های طلا مانند گواهی‌های سپرده کالایی سکه است. معاملات صندوق‌های طلا از ساعت ۱۰ صبح با ۳۰ دقیقه پیش گشایش آغاز می‌شود. زمان اتمام معاملات نیز ساعت ۱۴ می‌باشد.

کالاهای پایه؛ عضو اصلی در سبد دارایی جهانی

محمد‌علی مختاری : تا دهه‌های ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ میلادی، بازارهای کالایی شرایطی بسیار متفاوت با سایر بازارهای مالی داشتند و فقط سرمایه‌گذاران خاصی در این بازارها مشارکت می‌کردند. این سرمایه‌گذاران به دو طریق می‌توانستند در بازار کالاهای پایه شرکت کنند. بازار خرید و فروش فیزیکی و بازار قرار‌دادهای آتی و فقط کسانی که ریسک‌پذیری لازم را برای حضور در این دو نوع قرار‌دادها داشتند، وارد این بازارها می‌شدند که هر یک از این دو روش دشواری‌ها و ریسک‌هایی را برای خریداران ایجاد می‌کردند.

بازارهای فیزیکی نیاز به مقدار زیادی سرمایه و توانایی جابه جایی و تحویل مواد خام داشتند. بنابراین تمام افراد توانایی ورود به این بازارها را نداشته و فقط افراد و شرکت‌های دارای مهارت و سرمایه زیاد می‌توانستند به این بازارها ورود کنند. بنابر‌این تجارت کالاهای فیزیکی نه تنها نیازمند آگاهی عمیق از خصوصیات این بازارها بود، بلکه همچنین به درک و تخصص در مورد ویژگی‌های لجستیکی مانند حمل و نقل مواد اولیه از یک منطقه از جهان به نقطه‌ای دیگر را نیز نیاز داشت. واضح است که تجارت کالایی از محل تولید به منطقه مصرف فیزیکی، خود یک کسب و کار پیچیده بود که فقط برای خبرگان معدودی در هر صنعت قابل انجام بود.ایجاد بازار برای قراردادهای آتی و اختیار خرید، ابزارهایی بودند که ورود کالاهای پایه‌ای به بورس‌ها را میسر ساختند. این ابزارها که مشتق شده از بازارهای واقعی کالاها هستند، فرآیند قیمت‌گذاری از معادله عرضه و تقاضای کالاهای پایه را تسهیل می‌کردند.

برای شناخت بهتر این ابزارها در ادامه تعریف می‌شوند:

قرارداد آتی یاFutures عبارت است از: قراردادی قانونی که در تالار بورس معاملات آتی صورت می‌پذیرد و طی آن خرید یا فروش یک کالا یا سند مالی در زمانی در آینده انجام می‌شود. قراردادهای آتی بر اساس کیفیت، کمیت و زمان و مکان تحویل هر کالا کاملا استاندارد شده و مشخص هستند و در این میان، تنها متغیر، قیمت است که در تالار معاملات بورس مشخص می‌شود.

قراردادهای اختیار خرید یا Options نوعی از قرارداد است که در آن حق خرید یا فروش یک جنس مشخص، با قیمتی معین و در زمانی محدود مورد معامله قرار می‌گیرد. قرارداد اختیار برای خریدار کاملا اختیاری است، در حالی‌که فروشنده ملزم به اجرای مفاد قرارداد است. این نوع قرار‌داد در اقتصاد اسلامی «خیار» و در حالت جمع «خیارات» نامیده می‌شود و در اکثر متون فارسی این واژه به‌صورت «قرارداد اختیار» نیز ترجمه شده است.

قراردادهای آتی و اختیار خرید اغلب دارای یک مکانیزم تحویل هستند که باعث می‌شود اولا مسوولیت نقل و انتقال کالا از خریداران سلب شود و همچنین هزینه‌های نقل و انتقال نیز در کنار قیمت کالاها در یک فضای رقابتی منعکس شود. پژوهش‌های متعددی درخصوص قیمت کالاهای پایه با مکانیزم تحویل صورت گرفته که نشان می‌دهند یک همگرایی میان قیمت کالای خام به علاوه هزینه‌های حمل و نرخ تنزیل زمانی با قیمت‌های آتی وجود داشته است و به زبان ساده تر قیمت یک کالا در بازار آتی با سه فاکتور قیمت کنونی کالای پایه در محل تولید، مدت زمان و هزینه‌های حمل معین می‌شود. در این بین عمل کشف قیمت در بورس‌های کالایی از اهمیتی حیاتی برخوردار است، از این رو برای توزیع به‌موقع و دقیق اطلاعات رسانه‌ها به‌طور روزافزونی نیز نقش خود را در جهان ایفا می‌کنند. برای مثال هر شماره « وال استریت ژورنال»، معاملات آتی و اختیاری را بر پایه قیمت‌های آتی گزارش می‌کند.

برای استفاده از این اطلاعات حیاتی مربوط به قیمت، مردم باید دسترسی راحتی به آن داشته باشند. بنابراین، بورس‌ها باید دادو‌ستد‌های انجام شده در تالار بورس را هم به اعضای بورس و هم به عموم مردم گزارش کنند و این تعهد امروزه معنی کاملا متفاوتی از آنچه حتی ۲۰ سال پیش می‌داد می‌دهد. توسعه سریع در ارتباطات دوربرد، یک بازار فروش جهانی را ایجاد کرده است. امروزه بورس‌هایی شبیه هیات بازرگانی شیکاگو از جدیدترین تکنولوژی برای فرستادن لحظه‌ای اطلاعات قیمت استفاده می‌کنند. علم الکترونیک دست در دست ابداع ابزارهای نوین، بر سهولت عملیات در این بازار‌ها افزودند و میلیون‌ها انسان در سراسر جهان از ابزارهایی که بورس‌های کالایی ارائه می‌دهند، برای تصمیم‌گیری در مورد خرید و فروش استفاده می‌کنند.

همزمان با توسعه زیرساخت‌ها، ابزارهای بازار کالا، ویژگی اهرمی (leverage) یافتند. اهرم در واقع توانایی انجام معاملات بزرگ در بازار با استفاده از سرمایه اندک بود. اهرم‌ها دو ویژگی را به خریداران و فروشندگان افزودند: اول اینکه بتوانند ریسک خود را افزایش دهند و دوم اینکه با سرمایه‌ای اندک خریدهای بیشتری داشته باشند. هنگام استفاده از اهرم‌ها موجودی شخصی به‌عنوان وثیقه استفاده می‌شود.با ایجاد ابزارها و زیرساخت‌های مدرن تر، بنگاه‌های تجاری دریافتند که می‌توانند با استفاده از معاملات آتی، بدون احتیاج به تحویل دادن یا گرفتن کالایی که قرارداد آتی بر پایه آن استوار بود، خود را در مقابل بی‌ثباتی قیمت حفظ کنند.قیمت کالاهای پایه در دوازده سال اخیر رشد چشمگیری را تجربه کرده و قیمت اکثر کالاهای پایه، بیش از سایر دارایی‌ها بالا رفته است. این امر موجب آن شده تا این کالاها از یک گروه کوچک در سبد‌های دارایی به جریان اصلی سرمایه‌گذاران و معامله‌گران در سراسر جهان تبدیل شوند.در حالی‌که توسعه بازار‌های کشاورزی یک قرن طول کشید، بازارهای مالی در کمتر از ۱۵ سال به تکامل رسیدند و از خیلی جهات بازارهای کشاورزی را پشت سر گذاشتند. از زمانی‌که هیات بازرگانی شیکاگو اولین قرارداد‌های معاملات آتی مالی خود را در سا‌ل ۱۹۷۵ معرفی کرد تا‌کنون، تعداد قراردادهای آتی که در طول سال در بورس معامله می‌شوند، از ۲۰۱۲۵ به بیش از ۱۷۹ میلیون فقره رسیده است!یعنی بیش از ۷۴ درصد کل ۲۴۲میلیون قرارداد معامله شده در این بورس‌ها بوده است.

از قرارداد آتی سبد سهام چه می دانیم و چه کاربردی دارد؟

قرارداد آتی یا Futures Contract یک قرارداد دوطرفه است، در این قرارداد خریدار (Long Position) و فروشنده (Short Position) موظف هستند در تاریخ معین شده مقدار مشخصی از کالا یا دارایی را به قیمتی که در زمان قرارداد توافق نموده‌اند، مبادله نمایند همچنین دامنه نوسان روزانه در معاملات آتی بازار برابر است با ۵%(+ یا -). در قرارداد آتی سکه و طلا طرفین متعهد به انجام وظایفی هستند، به عبارت دیگر خریدار متعهد است که مقدار مشخص شده دارایی پایه را خریدار نماید و همچنین فروشنده نیز متعهد است که به فروش دارایی پایه بپردازد. برای اطلاع از اخبار بورس فارکس به سایت نوسان۲۴ مراجعه کنید. اگر یکی از طرفین، از اجرای تعهدات خود در رابطه با پرداخت وجه خودداری نماید اتاق پایاپای که بعنوان بازوی مالی بورس شناخته می شود در این بین مداخله می کند زیرا اتاق پایاپای ضمانت مالی کلیه قراردادها را بعهده دارد به زبانی ساده تر می توان گفت که اتاق پایاپای وظیفه تسویه و پایاپای قراردادهای آتی را بر عهده دارد. در قرارداد آتی سکه میبایست برای پیشگیری از ضرر، میزان معینی از سرمایه را برای احتمال روبروشدن با زیان در نظر بگیرید و در صورت رسیدن ضرر به مقدار مشخص پیش فرض موقعیت معاملاتی باز را معکوس کرده و ببندید. زمانی که کارگزار نتواند یک موقعیت باز را ببند از بازار جبرانی جهت بستن موقعیت تعهدی باز در قرارداد آتی استفاده میکند.

کارمزد معاملات قرارداد آتی سهام:

با خرید و فروش قراردادهای آتی سهام درصدی به عنوان کارمزد معاملات از حساب سرمایه گذار کسر می گردد. این اوراق معاف از مالیات می باشند. کارمزد معاملات قرارداد آتی سهام به شرح زیر می باشد:

• کارمزد خرید: ۰٫۱۰۸%
• کارمزد فروش: ۰٫۱۰۸%

ما در مقاله های گذشته با انواع قرارداد آتی آشنا شدیم:

قرارداد آتی سبد سهام چیست؟

قرارداد آتی سبد سهام یک ابزار جدید در بازار بورس است. دیگرقرارداد آتی سبد سهام، قراردادی آتی است که دارائی پایه آن سبدی از سهام، متشکل از سهام ۳۰ شرکت بزرگ بازار است. قراردادهای آتی سبد سهام هم‌اکنون برای ۷ دارائی پایه که از هفت صنعت پرطرفدار می باشد تعریف شده است که عبارتند از:

1. آتي شاخص بانک ها
2. آتي شاخص شیمیایی
3. آتي شاخص فرآورده نفتی
4. آتي شاخص کانه های فلزی
5. آتي شاخص ۳۰ شرکت بزرگ
6. آتي شاخص فلزات اساسی
7. آتي شاخص خودرو و قطعات

مزایای معاملات قرارداد آتی سبد سهام:

• اهرمی بودن
• پوشش ریسک
• تنوع سازی تنها با اخذ یک موقعیت
• عدم توقف نماد قرارداد آتی سبد سهام
• عدم امکان دستکاری سبد پایه در بازار نقد
• امکان سرمایه گذاری در سبد سهام شاخص
• امکان کسب سود از بازارهای افزایشی و کاهشی

نماد معاملاتی قراردادآتی سهام:

ترکیب حرف “ج + شناسه دارایی(شاخص فلزات اساسی) + تاریخ سررسید” که حداکثر ۸ کارکتر است، تشکیل شده است.

انواع سبد سهام در قرارداد آتی:

• سبد مرجع: سبدی متشکل از اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس است که ترکیب سهام موجود در آن دقیقاً با یکی از شاخص های بورسی یکسان است.
• سبد پایه: سبدی از سهام است که به عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی سبد سهام در نظر گرفته می شود. سبد پایه در واقع سبد کوچک شده سبد مرجع است.

نکته! سهام موجود در سبد پایه دقیقاً همان سهام موجود در سبد مرجع باشد.

خرید و فروش در قرارداد آتی سبد سهام:

اولین نماد از ابزار قرارداد آتی سبد سهام نماد جسی ۷۱۲ است که به‌عنوان بر خط در تاریخ بورس سهام ایران شناخته می شود و دارای دو حالت است:

• اگر درموقعیت کاهش قرار بگیرد یعنی زمان فروش است.
• اگر در موقعیت افزایشی قرار بگیرد یعنی زمان خرید است.

قیمت جسی ۷۱۲ با نوسانات موجود در بازار:

۱- اگر قیمت جسی ۷۱۲ به مبلغ ۷۱۰۰ ریال کاهش یابد در این حالت دارایی پایه چیست؟ شما در موقعیت خرید قرار دارید.

۲- اگر قیمت جسی ۷۱۲ به ۹۵۰۰ ریال افزایش یابد در این حالت شما در موقعیت فروش قرار دارید.

نکته!

ساعت معاملات آتی سبد سهام روزهای شنبه الی چهارشنبه از ساعت ۰۹:۰۰ الی ۱۲:۳۰ است.

در قرارداد آتی سبد سهام خریدار و فروشنده مبلغی را به عنوان وجه تضمین را به حساب در اختیار خود واریز می کنند و وجهی در خصوص معامله رد و بدل نمی شود.

در قرارداد آتی زمانی که کاهش قیمت را پیش بینی کردید می توانید ابتدا قرارداد را بفروشید و سپس در قیمت پایینتر خریداری نمایید که اختلاف بین دو قیمت فروش و خرید سود شما می شود.